Voetbaden: effectief tegen koude voeten, migraine en slapeloosheid

Dat gevoel als je je voeten in een kom warm water laat weken nadat je de hele dag op je voeten hebt gestaan. Zó rustgevend! En de zuigvissen die je in zogenaamde kuuroorden ziet knabbelen aan je voeten zijn niet nodig. Ten eerste zijn vis spa's wreed volgens dierenwelzijnsorganisaties. Ten tweede zijn sommige kuuroorden niet bepaald hygiënisch. En ten derde doen de dieren alleen aan pedicure. Ze zuigen overtollige huidcellen af en verwijderen dus effectief eelt.

Voetbaden doen daarentegen veel meer als je het goed doet. Ze hebben ook het voordeel dat je ze in het comfort van je eigen huis kunt doen (en zonder de vissen). Het enige wat je nodig hebt is een emmer of voetenbad dat groot genoeg is om je voeten in te doen. Speciale apparaten die bubbels en voetmassages doen zijn geen must. En maak je geen zorgen, koude voetenbaden vereisen geen uitgebreide voorbereiding zoals ijsbaden.

Voetbaden: welk effect hebben ze op ons lichaam?

Als je het over voetbaden hebt, kun je niet om Sebastian Kneipp heen. De priester uit Bad Wörishofen in Beieren populariseerde het afwisselen van koud en warm water en watertherapie (hydrotherapie) in het algemeen al in de 19e eeuw. Mensen maken echter al sinds mensenheugenis gebruik van de positieve effecten van water. Bijvoorbeeld in het oude Egypte, het oude Griekenland of het oude Rome. Tegenwoordig worden de natuurlijke geneeswijzen van Kneipp met voetbaden en spoelingen ook gebruikt in de traditionele geneeskunde.

In wezen is hydrotherapie natuurkunde. Water is een warmtegeleider, dus brengt het zijn temperatuur over op je lichaam. Omdat temperatuurprikkels niet op één plek blijven, stimuleren ze je hele lichaam - je immuunsysteem, bloedsomloop, zenuwstelsel en stofwisseling. Dus als je je voeten in een voetenbad dompelt, zal dit een reactie opwekken in de temperatuursensoren van je huid. De warmte- of koudeprikkel verstoort de temperatuur van je lichaam en je lichaam reageert.

Wat er dan gebeurt, staat als volgt beschreven op de website van de Oostenrijkse Kneipp Vereniging:

Daardoor verwijdt een warm voetenbad de vaten, stimuleert de bloedsomloop in de benen en de buik- en bekkenorganen en verlaagt de bloeddruk. Bovendien heeft het warme water een kalmerend effect op het autonome zenuwstelsel.

Een koud voetenbad daarentegen vernauwt de vaten. Dit vertaalt zich kortstondig in een verhoogde bloeddruk. Vervolgens verwijden de vaten zich weer als de lichaamseigen temperatuurregeling de bloedstroom naar het koude gebied verhoogt. Hierdoor daalt de bloeddruk.

De signalen die naar het immuunsysteem worden gestuurd, versterken je lichaam tegen verkoudheid. Dit effect wordt beschreven door Andreas Michalsen, hoogleraar Klinische Natuurgeneeskunde aan het Instituut voor Sociale Geneeskunde, Epidemiologie en Gezondheidseconomie van Charité-Universitätsmedizin Berlin in zijn boek The Nature Cure (Heilen mit der Kraft der Natur) (boek momenteel alleen verkrijgbaar in het Duits).

Kneipptherapie: studies bewijzen het effect van hydrotherapie

Het feit dat hydrotherapie in Kneipp-stijl werkt, is bevestigd door een reviewstudie (in het Duits). Het geeft een samenvatting van de onderzoeksresultaten over Kneipp-therapie van 2000 tot 2019. Volgens de auteurs kan Kneipp hydrotherapie een hoge bloeddruk aanzienlijk verlagen en veneuze zwakte in de benen behandelen. Warme en koude douches verminderen symptomen van de menopauze en verbeteren slapeloosheid die geen organische oorzaak heeft.

Over slapen gesproken: in 1990 bewees een team onder leiding van Kurt Kräuchi van het academisch ziekenhuis van Basel dat koude voeten het moeilijker maken om in slaap te vallen. Volgens zijn studie, gepubliceerd in Nature, duurt het gemiddeld tien minuten om in slaap te vallen als je voeten warm zijn; proefpersonen met koude voeten deden er 25 minuten over.

Waarom?

Waarom? Prof. Michalsen legt dit fenomeen als volgt uit in zijn boek: "Het enorme tijdsverschil is te wijten aan het verschil in bloedstroom tussen de kleinere bloedvaten, die onze weefsels van bloed voorzien, en de perifere bloedvaten, die de cascades van boodschapperstoffen beïnvloeden die ons in slaap wiegen."

Het weken van je voeten in warm water voordat je naar bed gaat (of het meenemen van een kruik met warm water naar bed) is een goede tip als je moeite hebt om in slaap te vallen.

Voetbaden: afwisselende temperaturen trainen je immuunsysteem

Bij Kneipp hydrotherapie worden afwisselend warme en koude douches gebruikt naast koude en warme voetbaden. Professor Michalsen zegt dat het afwisselen van warm en koud water effectiever is dan alleen warm water als het gaat om "algemene gezondheidsvoordelen en het versterken van je immuunsysteem."

Als je last hebt van een blaasontsteking, raadt hij aan om warme voetbaden te nemen of in koud water te lopen. Afwisselend koud en warm douchen kan ook effectief zijn tegen hoge bloeddruk. In 2009 toonde Christoph Gutenbrunner van de Hannover Medical School aan hoe hydrotherapie werkt bij milde tot matige hypertensie (studie in het Duits). Het moet worden beschouwd als een "effectieve uitbreiding van de niet-farmacologische basisbehandeling van hypertensie." Als je last hebt van hoge bloeddruk, moet je toch medisch advies inwinnen om te bepalen of voetbaden als behandeling raadzaam is.

Toepassing: welk type voetbad voor welke aandoeningen?

Let op: als je al bestaande aandoeningen hebt, zoals hoge bloeddruk, aderproblemen, spataderen of hartaandoeningen, experimenteer dan niet met voetbaden. Vraag eerst groen licht aan je arts. Voetbaden kunnen zelfs een negatief effect hebben op dit soort aandoeningen.

Als je gezond bent, kan echter alles. Als je bijvoorbeeld hebt gewandeld, kan een warm voetenbad ontspannend aanvoelen of een koude verkwikkend op een koele dag.

Wanneer worden voetbaden aanbevolen?

Wanneer worden voetbaden aanbevolen?

Voetbad om in slaap te vallen: voeg mosterdpoeder of gember toe

De ideale temperatuur voor een voetenbad ligt tussen 37 en 39 graden Celsius. Je voeten moeten er niet langer dan 15 minuten in liggen. Om je bloedsomloop een extra boost te geven, kun je proberen een beetje mosterdpoeder toe te voegen (één tot maximaal twee eetlepels per vijf liter water). Zorg ervoor dat het mosterdpoeder niet in je ogen of mond komt. Mosterd is niet geschikt als je ontstekingen of open wonden op je voeten hebt. Gember is ook geweldig om de slaap te verbeteren. Snijd verse gember in stukjes en laat het 20 minuten zachtjes koken. Zeef het gemberwater door een zeef en voeg het toe aan je voetenbad.

Voetbaden tegen zweetvoeten: voeg zuiveringszout, salie of schors toe

Als je zweetvoeten krijgt, kunnen warme voetbaden echt helpen. Brouw wilgen-, eikenbast of salieblaadjes samen die je vooraf in kokend water hebt laten trekken. Salie hoef je maar een paar minuten te laten trekken, maar bast heeft een paar uur nodig. Zuiveringszout heeft ook een zweetverminderend effect. Voeg gewoon twee tot drie theelepels zuiveringszout toe aan je voetenbad.

Voetbaden bij verkoudheid of migraine: kruidenextracten of mosterdpoeder toevoegen

Als je een verkoudheid voelt opkomen, raadt de Kneipp natuurgeneeskunde een voetenbad aan met geleidelijk oplopende temperaturen. Je begint met water van iets meer dan 30 graden en blijft water gieten dat steeds warmer wordt. Ga zo lang door als je de warmte draaglijk vindt. Je voetenbad mag niet warmer worden dan 40 graden Celsius. Het belangrijkste is om je sessie te beëindigen door koud water over je voeten te gieten. Sparrenaalden, tijm- of eucalyptusolie of extracten van geneeskrachtige kruiden worden aanbevolen als toevoeging aan het warme water. Een voetenbad met stijgende temperaturen kan ook helpen tegen migraine en hoofdpijn - of je kunt ook een mosterdpoeder voetenbad proberen zoals hierboven beschreven.

Voetbad om gezwollen benen te verzachten: voeg appelciderazijn of kruiden toe

Dit is waar je een koud voetenbad nodig hebt. De belangrijkste regel hier is dat koude voetenbaden altijd (!) warme voeten vereisen. Dus voordat je je voeten gaat weken, wrijf je ze in tot ze warm zijn of loop je een stukje rond tot ze goed doorbloed zijn. Een koud voetenbad moet tussen de 12 en 18 graden Celsius zijn. Houd je voeten alleen ondergedompeld totdat de kou pijnlijk wordt. Als je dit vaak doet, zal dit waarschijnlijk uiterlijk na 60 seconden het geval zijn; voor beginners zijn twee tot vijftien seconden meestal de limiet. De limiet is twee minuten. Een koud voetenbad mag nooit langer duren.

Extracten van bijvoetkruid, citroenmelisse, kamille, pepermunt of tijm versterken het circulatiebevorderende effect. Of voeg 150 milliliter appelciderazijn toe aan 5 liter koud water - de azijn zal je vermoeide voeten revitaliseren.

Of je nu kiest voor een koud of warm bad, je moet je voeten altijd warm houden na de behandeling. Zorg er ook voor dat je je voeten een tijdje laat rusten na het bad, zodat de hydrotherapie volledig effect kan hebben.