Mijn kind, een pestkop? Nooit!
Pesten is een verschijnsel dat kenmerkend is voor het dagelijks leven: Op school, op het werk, op internet. Maar hoe ziet het eruit bij heel jonge kinderen? Kunnen haren trekken en speelgoed afpakken veranderen in pesten?
Ik was lichtelijk geïrriteerd toen een bevriende moeder me onlangs vroeg of mijn zoon haar had verteld over een ruzie tussen hem en haar dochter thuis. "Huh, nee, waarom?"
Zo bleek: Haar dochter had gezegd dat mijn zoon haar had gepest op de crèche ("Jij bent poepie!") en dat ze door hem niet meer mocht spelen in de ooit onafscheidelijke constellatie van vier kleine peutervriendjes. Het arme meisje was zo kapot van de harde behandeling dat ze niet meer naar de crèche wilde. Ik was een beetje verbijsterd: mijn zoon, het liefste kind op aarde, die nooit naar bed gaat zonder een knuffel en een knuffel en er altijd voor zorgt dat hij tijdens het eten iets naar de arme hond onder de tafel schuift, wordt verondersteld andere kinderen te ergeren? Zo erg dat ze niet meer bij hem in de buurt willen zijn?
Ik had me tot dan toe niet gerealiseerd dat kinderen van die leeftijd - de mijne is drie - kunnen pesten. Of hebben we het bij kleuters nog niet eens over pesten?
Wanneer wordt ergernis pesten?
"We spreken van pesten als mensen andere mensen gedurende langere tijd opzettelijk en systematisch psychisch en/of fysiek pijn doen," zegt Brigitte Göbel. Ze werkt in haar eigen praktijk als niet-medisch behandelaar voor psychotherapie in Pinneberg bij Hamburg. Ze heeft zich onder andere gekwalificeerd als pestbegeleider voor kinderen en jongeren. "Pesten is dan ook geen eenmalige actie, maar een dynamisch proces dat erop gericht is een individu te marginaliseren," legt ze verder uit.
Okay, phew. De kleine man vindt het moeilijk om langer dan een half uur met hetzelfde speelgoed bezig te zijn, laat staan dat hij eraan moet denken om regelmatig zijn tanden te poetsen. Herhaalde verbale aanvallen met als doel zijn kleutervriendje voorgoed te verstoten? Absoluut niet.
Pesten kan al beginnen vanaf zes jaar
Volgens Brigitte Göbel begint pesten bij kinderen vanaf zes of zeven jaar. "Pesten vereist een langdurige en methodische aanpak", maar kinderen in kinderdagverblijven zijn hier nog niet toe in staat vanwege hun cognitieve rijpheid. "Er zijn misschien een paar zeer zeldzame uitzonderingen, maar 'echt' pesten vindt meestal niet plaats in kinderdagverblijven."
Maar wat is dan het gedrag van mijn zoon? Het zijn eerder conflicten die deel uitmaken van een natuurlijk ontwikkelingsproces. Toch bestaan de "eerste basisvormen van pesten" al in kinderdagverblijven, legt Brigitte Göbel uit. Deze omvatten emotionele chantage, wat bij kinderen vaak de zin is: "Dan ben je mijn vriend niet meer!"
De basis voor pesten kan al op de crèche worden gelegd
Dit klinkt bekend. Gisteren nog - ik had geweigerd mijn zoon te helpen met het opruimen van verschillende speelgoedautootjes die om onverklaarbare redenen op mijn bank waren beland - schreeuwde hij prompt naar me: "Je bent mijn vriend niet meer!". Hij probeerde me dus emotioneel te chanteren - met succes. Want natuurlijk hielp ik uiteindelijk wel. Niet per se vanwege de chantage, maar omdat ik mijn bank weer vrij wilde hebben.
De basis voor later pesten kan eigenlijk al in het kinderdagverblijf worden gelegd, zegt Brigitte Göbel. Er zijn "zeer dominante kinderen die de rol van leider op zich nemen en de bewondering van de andere kinderen verdienen". Er zijn ook kinderen die "herhaaldelijk agressief gedrag vertonen". Als deze kinderen nu leren dat ze succes hebben met dit gedrag, kunnen ze later pesters worden.
Daar komt het kinderopvangteam om de hoek kijken. Het is vooral belangrijk dat de verzorgers regelmatig met elkaar communiceren. "Ze moeten ingrijpen als er sprake is van een permanente machtsongelijkheid tussen kinderen," adviseert Brigitte Göbel. In dat geval moet er een gezamenlijke oplossing worden gevonden, bijvoorbeeld door samen met de kinderen gedragsregels op te stellen.
Wat als het kind niet meer naar de crèche wil?
Het wordt echter lastig als een kind helemaal niet meer naar de kinderopvang wil. Dan is het belangrijk om de oorzaak tot op de bodem uit te zoeken. "Die oorzaak hoeft niet per se in het kinderdagverblijf te liggen, maar kan bijvoorbeeld ook komen door veel ruzie in het gezin, de toevoeging van een broertje of zusje of ziekte," zegt de deskundige. Ze adviseert ouders van kinderen die de neiging hebben om zich te ergeren aan hun leeftijdsgenootjes - ouders zoals ik: "Het is de moeite waard om beter te kijken en uit te zoeken welke behoeften het kind vervult door anderen te irriteren of uit te sluiten."
Soms is dit gedrag een copingstrategie om met frustratie of onzekerheden om te gaan, zegt ze.
In de toekomst zal ik daarom in de gaten houden of mijn zoon regelmatig betrokken is bij conflicten. Deze keer kon ik echter opgelucht ademhalen: mijn zoon en het kleine meisje hebben het allang bijgelegd. Het 'pesten' was maar tijdelijk, het duurde één dag om precies te zijn. Als ouders hebben we nooit helemaal kunnen achterhalen waarom er ruzie was tussen die twee en of mijn zoon de drijvende kracht achter de ruzie was. Er waren een aantal verklaringen, variërend van "Ze maakte me misselijk, "Ze pakte de blauwe bal van me af en dat mag niet, mam!" en "Ik wil je vriend niet meer zijn". Ik kan er dus op blijven vertrouwen dat mijn kind een blonde, krullende onschuldige is die gewoon een slechte dag had.
Coverfoto: Shutterstock / Roman Yanushevsky
Een echte lokale journalist met een geheim zwak voor popmuziek. Moeder van twee jongens, een vrouwtjeshond en ongeveer 400 speelgoedauto's in alle vormen en kleuren. Voor de rest altijd graag reizen, lezen en naar concerten gaan.
