Daarom raak je je gezicht zo vaak aan

Heb je wel eens in gedachten verzonken aan je neus zitten krabben, in je ogen zitten wrijven of met je haar zitten spelen? Als dat zo is, ben je niet de enige. In feite raken we ons gezicht vaker aan dan we ons realiseren - en met een goede reden, zo heeft de wetenschap ontdekt.

Dit is hoe vaak we ons gezicht aanraken

Stel je voor dat je je gezicht 800 keer per dag aanraakt. Klinkt dat overdreven? Maar het was het resultaat van een review studie uit 2020. Tijdens het hoogtepunt van de coronavirus pandemie werd het fenomeen van het onbewust aanraken van het gezicht om hygiënische redenen onderzocht. Elk van deze aanrakingen herbergt immers ook een infectierisico. En dus werden er gegevens verzameld om richtlijnen op te stellen voor de volksgezondheid. Het resultaat: gemiddeld raken we onszelf 50 keer per uur aan op ons gezicht. Dat zijn maar liefst 800 aanrakingen per dag.

Sommige aanrakingen hebben een duidelijk doel, zoals krabben aan een jeukende plek of het aanpassen van je kapsel. Deze opzettelijke aanrakingen vormen echter maar een klein deel. Meestal raak je je gezicht aan zonder duidelijke reden - maar deze aanrakingen zijn nog steeds nuttig.

Dit is waarom het aanraken van je gezicht een voordeel heeft

Deze onbewuste aanrakingen zijn meer dan een vervelende gewoonte: ze kunnen een belangrijke rol spelen bij het verminderen van stress en het versterken van de emotionele balans. Onderzoekers hebben al aangetoond dat aanrakingen in het algemeen een gezondheidsbevorderend effect kunnen hebben. Ze verlichten niet alleen angst en verdriet, maar ook pijn en een hoge bloeddruk. De meeste van deze onderzoeken richtten zich echter op huidcontact met andere mensen, bijvoorbeeld in de vorm van massages of knuffels.

Onze eigen aanraking kan ook troostend zijn

Om uit te vinden of zelfaanraking vergelijkbare effecten kan hebben, voerde een team onder leiding van sociaal psycholoog Aljoscha Dreisörner een experiment uit. Ze stelden 159 volwassenen bloot aan een stressvolle situatie: Ze werden gevraagd een spontane toespraak te houden en daarna mentale rekenproblemen op te lossen voor een publiek.

De deelnemers werden verdeeld in drie groepen.

Eén groep kreeg vóór de taak een knuffel van 20 seconden van een andere persoon.

Een tweede groep werd gevraagd zichzelf 20 seconden aan te raken, bijvoorbeeld door over de eigen wang te aaien.

De derde groep bleef volledig onaangeroerd.

Tijdens het experiment maten de onderzoekers herhaaldelijk het cortisolniveau in het speeksel van de proefpersonen. Het resultaat was verrassend: zowel degenen die waren geknuffeld als degenen die zichzelf hadden aangeraakt, vertoonden een lagere stijging van het cortisolniveau. Blijkbaar temperden zowel het aanraken van anderen als het aanraken van zichzelf de fysieke stressrespons.

De speciale rol van het gezicht

Hoewel dit onderzoek het positieve effect van zelfaanraking aantoonde, bleef aanvankelijk onduidelijk welke speciale rol het gezicht hierbij speelt. Sommige deelnemers hadden immers ook hun armen geaaid of hun handen op hun borst gelegd.

Een studie die in 2019 werd gepubliceerd, gaf echter meer inzicht. Het toonde aan dat onze vingers bijzonder vaak naar ons gezicht bewegen op emotioneel of cognitief veeleisende momenten. Dit zou ons kunnen helpen om beter met de betreffende taken om te gaan.

Een kijkje in de hersenen

Om dieper in de mechanismen van gezichtsaanrakingen te duiken, voerde een team van de Universiteit van Leipzig in 2014 een klein maar onthullend onderzoek uit. Ze gebruikten elektro-encefalografie (EEG) om de hersengolven van 14 proefpersonen op te nemen terwijl hen werd gevraagd iets te onthouden - ook al werden ze afgeleid door hard omgevingsgeluid.

Het resultaat: de EEG-patronen die samenhingen met het onbewust vastpakken van het gezicht wezen op een vorm van zelfregulatie. Dit hielp de deelnemers om zich te concentreren ondanks de moeilijke omstandigheden. Interessant genoeg trad dit patroon niet op wanneer de deelnemers de opdracht kregen om hun gezicht aan te raken. Spontaniteit gaf de doorslag.

Een onderschatte zelfhulpstrategie

Hoewel onderzoek naar zelfaanraking nog in de kinderschoenen staat, suggereert het bewijs tot nu toe dat het aanraken van je eigen gezicht stress kan verlichten. Het lijkt erop dat we een natuurlijke zelfhulpstrategie letterlijk in eigen hand hebben.