Tandpasta: ingrediënten die je moet weten

Het is alweer een tijdje geleden dat er een experiment werd gelanceerd voor de tv-serie Pfahlbauer von Pfyn : Voor dit programma, dat in 2007 op de Zwitserse televisie werd uitgezonden, leefden een paar mensen vier weken lang alsof ze in het Stenen Tijdperk leefden. Tandenpoetsen was geen onderdeel van het programma. Na het experiment ondergingen de deelnemers ook een gebitscontrole. De resultaten? De tandplak van de mannen en vrouwen was zeker toegenomen, maar de gezondheid van hun tandvlees was duidelijk verbeterd.

Kunnen we dan zonder tandenpoetsen? Zo eenvoudig is het niet.

Tandpasta vervangen: steentijddieet houdt mond gezond

Tandartsen Johan Wölber en Christian Tennert hebben deze bevinding wetenschappelijk onderzocht. In hun studie konden ze aantonen dat een dieet dat weinig koolhydraten bevat, maar rijk is aan omega-3, vitamine C en D en vezels, een positief effect heeft op de mondgezondheid. In het onderzoek hielp het dieet om tandvleesontsteking en parodontitis met bijna 50 procent te verminderen.

Met betrekking tot de vraag wat tanden gezond houdt, staat één wetenschappelijk feit vast: "Alleen regelmatige tand- en mondhygiëne, voldoende beschikbaarheid van fluoride en een tandgezond dieet kunnen het ontstaan van cariogene plaque voorkomen", schrijven de auteurs in het vakartikel Von Generalisten und Spezialisten : Die Rolle der Bakterien in der erweiterten ökologischen Plaquehypothese.

Tandpasta: welke ingrediënten zijn goed en welke zijn schadelijk?

Als je je tanden moet poetsen, is tandpasta onmisbaar. Maar hoe vind je een goede tandpasta? En wat bevatten traditionele tandpasta's? Een blik werpen op de samenstelling is een goed idee: over het algemeen staan op de verpakking van cosmetische producten voor tandverzorging de namen volgens INCI, d.w.z. de nomenclatuur van cosmetische ingrediënten of "International Nomenclature of Cosmetic Ingredients". Je moet vooral deze ingrediënten in de gaten houden:

Reinigings- en polijstmiddelen: let op de ADH-waarde en titaniumoxide

Microdeeltjes zijn over het algemeen gebaseerd op silica en calciumhoudende verbindingen. Ze zorgen voor de verwijdering van tandplak en biofilm, d.w.z. schadelijke bacteriën, hun stofwisselingsproducten en voedselresten. Deze deeltjes hebben dus een schurende werking. Er moet echter op worden gelet dat het glazuur dat de tanden beschermt niet wordt beschadigd. En dit kan inderdaad een probleem zijn. De hardheid van glazuur verschilt van persoon tot persoon, net als van tand tot tand.

Bij whitening tandpasta's is het poetslichaam bijvoorbeeld vrij hard, omdat de speciale pasta de uitwendige verkleuringen moet verwijderen die zich in de tandfilm hebben afgezet. De exogene pellicula, een laagje dat zich vormt op het oppervlak van het glazuur, is een heel dun laagje organisch materiaal bestaande uit eiwitten, lipiden en andere organische bestanddelen van speeksel.

Als je last hebt van kale tandhalzen, moet je whitening tandpasta's en hun hardere reinigingsmiddelen vermijden. Ook als je veel druk uitoefent op je tanden tijdens het poetsen, kun je het beste een tandpasta gebruiken die niet erg schurend is om het glazuur niet verder aan te tasten. Bovendien oefent het gebruik van een elektrische tandenborstel al meer druk uit. Je kunt dus het beste een tandpasta gebruiken die weinig schuurt.

Maar hoe herken je zo'n tandpasta? De RDA-waarde (relatieve dentine abrasiviteit) die in de tandheelkunde wordt aanbevolen, ligt tussen 30 en 80. Als je een elektrische tandenborstel gebruikt, vinden tandartsen een ADH-waarde van 30 tot 50 voldoende. Crèmes voor het bleken van tanden hebben een ADH-waarde tussen 100 en 150 en worden niet aanbevolen voor dagelijks gebruik. Dergelijke crèmes moeten slechts af en toe worden gebruikt. In Europa zijn tandpasta's met een ADH tot 250 zelfs toegestaan. Mensen die hun tandglazuur op de lange termijn willen behouden, kunnen deze echter beter niet aanraken.

Als er geen ADH-nummer op de tube van je tandpasta staat, zoek dan op internet of vraag het rechtstreeks aan de fabrikant; of kijk op deze in 2021 bijgewerkte lijst om te zien of jouw tandpasta erop staat.

De volgende synthetische reinigingsmiddelen (link in het Duits) en hun INCI-aanduidingen kunnen voorkomen in tandpasta:

• natriumbicarbonaat;
• dicalciumfosfaatdihydraat ;
• calciumcarbonaat; <calciumpyrofosfaat;<hydroxyapatiet;<gehydrateerd kiezelzuur;<perliet;<aluminiumoxide.

De schuurmiddelen omvatten aluminiumoxide (INCI: aluminiumoxide) en titaniumdioxide (INCI: titaniumdioxide). Ze schuren middelmatig tot zwaar. Titaandioxide is ook geclassificeerd als een potentieel gevaar voor de gezondheid. Als levensmiddelenadditief is het sinds 2022 verboden in de EU. De stof mag echter nog wel in tandpasta zitten in de vorm van wit pigment (CI 77891).

Op de tube van je tandpasta moet je ook letten op de aanwezigheid van polyethyleen (PE) en polypropyleen (PP). Als microplastics, wordt vermoed dat deze nanodeeltjes zich kunnen ophopen in menselijk weefsel. De tandheelkundige industrie had deze slijpdeeltjes jaren geleden al afgezworen, maar recentelijk zijn er weer pasta's of gels opgedoken die controversiële microplastics bevatten.

Fluoride: een belangrijk ingrediënt in je tandpasta

Fluoride, ook wel "natriumfluoride", "natriummonofluorofosfaat" of "olaflur" genoemd, is een van de belangrijkste bestanddelen van je tandpasta. Professor Stefan Fickl, een tandarts, schrijft in zijn boek Auf den Zahn gefühlt (in het Duits): "In principe kan gezegd worden dat er maar één stof is die de afgelopen decennia een immens effect op cariës heeft laten zien: fluoride."De stof "versterkt het tandglazuur en werkt ook daar waar het niet direct is aangebracht (dus tussen de tanden)."

En maak je geen zorgen over de vermeende giftigheid: fluoride is een zout, niet te verwarren met giftige fluorgassen. Het is ook moeilijk om bedwelmd te raken door de fluoride in tandpasta, schrijft Stefan Fickl: "Een volwassene van 70 kilo zou in één keer minstens 350 milligram fluoride binnen moeten krijgen om de eerste tekenen van bedwelming te voelen; dat is de hoeveelheid die in twee of drie tubes tandpasta zit. Ik denk dat het moeilijk is om dit te bereiken zonder eerst over te geven."

Als je nog steeds op zoek bent naar een alternatief voor fluoride, adviseert de expert: "Tandpasta's met hydroxyapatiet konden in een klinisch onderzoek, uitgevoerd op verschillende Duitse universiteitslocaties, aantonen dat ze net zo goed beschermen tegen cariës als conventionele tandpasta's met fluoride."Tot nu toe is er echter maar één onderzoek gedaan, terwijl er bijna 300 zijn gedaan naar de effectiviteit van fluor.

Tetergenten en schuimmiddelen: SLS wordt verdacht

Surfactanten schuimen en wassen en verwijderen aanslag van de tanden. Ze zorgen er ook voor dat de belangrijke bestanddelen van een tandpasta, zoals fluoride, tijdens het poetsen over de tanden worden verdeeld. Hier is in principe niets op tegen. Je moet het echter doen zonder het agressieve schuimmiddel natriumlaurylsulfaat. Dit wordt meestal aangegeven onder de INCI-naam "sodium lauryl sulphate" of SLS. Deze oppervlakteactieve stof wordt beschouwd als zeer irriterend voor de huid en wordt ervan verdacht allergieën en doorligwonden (pijnlijke zweertjes in de mond) te veroorzaken. Een goede alternatieve oppervlakteactieve stof is cocamidopropyl betaïne (cocamidopropyl betaine, in INCI nomenclatuur).

Antibacteriële en ontstekingsremmende middelen: vermijd triclosan

Om de verspreiding van ongewenste bacteriën in de mond tegen te gaan en gaatjes of tandvleesontsteking te voorkomen, zijn stoffen zoals triclosan, chloorhexidine (chloorhexidine digluconaat, CHX), verbindingens zoals zinklactaat, zinkchloride of tinhoudend pyrofosfaat. Triclosan wordt beschouwd als mogelijk kankerverwekkend en zou kunnen bijdragen aan antibioticaresistentie. De eerste aanwijzingen wijzen ook op een betrokkenheid van triclosan bij darmziekten, zoals het Ärzteblatt schrijft.

Het Duitse Federale Instituut voor Risico-onderzoek (BfR) wijst op het toenemende gebruik van triclosan in alledaagse producten zoals huishoudelijke schoonmaakmiddelen, tandpasta, deodorant, zeep en textiel. Triclosan wordt op de juiste manier gebruikt als biocide in ontsmettingsmiddelen in dokterspraktijken en ziekenhuizen. De BfR raadt aan het gebruik van triclosan te beperken tot wat strikt noodzakelijk is op medisch gebied. Tandpasta valt hier niet onder.

Als je kiest voor tandpasta met andere antibacteriële stoffen en kinderen gebruiken de tandpasta ook, dan moet deze zinkvrij zijn. De maximale dagelijkse inname van zink is namelijk aanzienlijk lager voor kinderen dan voor volwassenen.

Bindmiddelen en verdikkingsmiddelen: alternatieven voor PEG-derivaten

Deze bestanddelen zorgen voor de romige consistentie van de tandpasta en zijn verantwoordelijk voor het aangename poetsgevoel wanneer het schuim wordt gevormd. Kijk uit voor indicaties zoals polyethyleenglycolderivaten (bijv. PEG-6): deze stoffen maken het mondslijmvlies meer doorlaatbaar, waardoor schadelijke stoffen gemakkelijker het lichaam kunnen binnendringen. PEG-derivaten zijn vermoedelijk kankerverwekkend. Er zijn echter nog geen duidelijke klinische studies die dit aantonen. Als je toch alternatieven wilt gebruiken, let er dan op dat de tandpasta ingrediënten bevat die geen probleem vormen, zoals xanthaangom of carrageen.

Beperkingsmiddelen: parabenen zijn niet verplicht

Net als voor voedsel geldt ook voor tandpasta: gebruik liever geen conserveringsmiddelen. Maar als het om conservering gaat, kun je niet altijd zonder. Bestanddelen zoals sorbinezuur en benzylalcohol worden geacht geen probleem te vormen. Voorzichtigheid is echter geboden met parabenen, d.w.z. methylparaben en propylparaben, herkenbaar aan hun INCI-namen natriummethylparaben en propylparaben. Ze kunnen een hormoonachtig effect hebben op het lichaam en worden beschouwd als allergeen en mogelijk kankerverwekkend; ongewenst en onnodig in het geval van tandpasta.