Allergieën herkennen en behandelen: Advies van de expert

De zon schijnt, de bloemen bloeien en je neus loopt. Mensen die allergisch zijn voor pollen en andere allergenen kijken vaak met een pijnscheut en rode ogen uit naar het ontwaken van de lente. En er zijn nogal wat mensen in dit land die dat zijn. Drie miljoen Zwitsers hebben last van allergieën en intoleranties, volgens het aha! Allergiecentrum Zwitserland. Volgens het rapport lijdt 20 procent van de bevolking aan een pollenallergie en tot 15 procent aan astma.

Alergieën zijn niet ongevaarlijk. Omdat ze alle vier de orgaansystemen - de huid, de luchtwegen, het maagdarmkanaal en het hart- en vaatstelsel - kunnen aantasten, kan een allergie levensbedreigend zijn. Dit zegt Noemi Beuret van het aha! Allergiecentrum Zwitserland uit Bern.

Het goede nieuws is dat maar een paar allergieën echt levensbedreigend zijn. De meeste kunnen heel goed worden behandeld en beheerd. Deskundige Beuret legt de klassieke symptomen, de behandeling en de huidige stand van het onderzoek uit en legt uit waarom mensen met een dierenallergie eigenlijk geen huisdier zouden moeten nemen.

1 Loopneus en schrapende keel: hoe herken ik een allergie en waarin verschillen de symptomen van een verkoudheid?

"De typische symptomen van ademhalingsallergieën, bijvoorbeeld schimmel- of pollenallergieën, zijn niesaanvallen, een loopneus of verstopte neus, een jeukend gehemelte, heesheid en hoesten. De symptomen van een huisstofmijtallergie treden vooral 's nachts of 's ochtends vroeg op - maar in tegenstelling tot een gewone verkoudheid is de afscheiding van de allergie meestal waterig. Het belangrijkste verschil is echter de jeuk aan het gehemelte."

Over huisstofmijtallergieën: ze zijn niet zo gemakkelijk te herkennen voor ouders, vooral niet bij (kleine) kinderen. Het symptoom kan ook gewoon een verstopte neus zijn zonder een kriebelende keel, en jongere kinderen hebben vaak het eerste. Het belangrijkste bij huisstofmijtallergie is een goede omhulling, d.w.z. een speciale hoes voor de matras en het liefst ook voor het kussen. Bij het kopen moet je erop letten dat de speciale hoezen dubbel bedekte ritsen hebben, want dit is wat hoogwaardige hoezen onderscheidt.

2 Wat is een kruisallergie?

"Een kruisreactie treedt op wanneer iemand eigenlijk allergisch is voor pollen, maar de eiwitten in bepaalde voedingsmiddelen zo sterk lijken op de allergenen in de pollen dat het immuunsysteem ze niet van elkaar kan onderscheiden. Daarom worden kruisallergieën ook wel secundaire voedselallergieën genoemd. Het resultaat is een oraal allergiesyndroom, meestal een tintelend gevoel in het gehemelte, direct na het eten van het voedingsmiddel in kwestie. Kruisreacties treden meestal op bij rauw voedsel; bewerkt of gekookt voedsel wordt vaak beter verdragen - omdat het allergeen warmtelabiel is. Kruisallergieën komen veel voor in Zwitserland. Ongeveer 70 procent van de mensen met een berkenpollenallergie heeft er last van."

Over kruisreacties gesproken: Volgens het aha! Allergiecentrum Zwitserland zijn de volgende variaties mogelijk:

• In het geval van een allergie voor berken-, elzen- of hazelaarstuifmeel: Kruisreacties op pit- en steenvruchten (appels, peren, pruimen, abrikozen, kersen, nectarines, enz.), hazelnoten, walnoten, amandelen, wortelen, selderij, kiwi, soja, mungbonen, pinda's
• Bij allergie voor bijvoetstuifmeel (Artemisia): Kruisreacties met selderij, wortels, venkel, kamille, peper, mosterd, dille, peterselie, koriander, karwij, anijs, zonnebloempitten, lychee, mango, druiven, perzik, cashew
• Bij allergie voor hennepplanten: kruisreacties met fruit en groenten

In vrij zeldzame gevallen zijn het niet de allergenen uit pollen maar andere allergenen uit de luchtwegen die kruisreacties met voedsel veroorzaken:

• In het geval van een allergie voor huisstofmijt: kruisreacties op garnalen, kreeften, rivierkreeften, krabben, slakken, insecten (als voedsel)
• Bij allergie voor latex: kruisreacties met avocado, banaan, tamme kastanje (vermicellen, kastanjes), kiwi
• Bij allergie voor vogelveren: Kruisreactie met kippenei (dooier)
• Bij allergie voor kat: kruisreactie met varkensvlees

3 Hoe herken ik een intolerantie en wat is het verschil met een allergie?

"Een allergie ontwikkelt zich in het bloed. Het lichaam maakt antilichamen aan die zich vastzetten op immuuncellen. Bij elk volgend contact met het allergeen worden de antilichamen geactiveerd en geven ze histamine af, waardoor typische allergiesymptomen ontstaan. In het geval van voedselintolerantie vindt de reactie plaats in het maagdarmkanaal. Het lichaam kan een bepaalde stof niet meer volledig verwerken. De symptomen zijn lastig, maar niet dodelijk. Een ander verschil is dat intolerantiereacties meestal met vertraging optreden, dat wil zeggen niet binnen enkele minuten. In het geval van lactose-intolerantie duurt het bijvoorbeeld meestal ongeveer een half uur voordat de symptomen merkbaar worden. Bij allergieën daarentegen is er meestal sprake van een onmiddellijke reactie."

Over intolerantie gesproken: het lijkt wel of iedereen tegenwoordig last heeft van voedselintoleranties. Daarom is het des te belangrijker om onderscheid te kunnen maken - en de cijfers te kennen. Voedselallergieën - de afweerreactie van het lichaam tegen plantaardige of dierlijke eiwitten - zijn klinisch aantoonbaar bij slechts twee tot acht procent van de Zwitserse bevolking. Dit zijn vaak allergieën voor kippeneieren, koemelk of noten. De situatie is anders voor voedselintoleranties: Afhankelijk van de vorm van de intolerantie (bijvoorbeeld coeliakie, d.w.z. glutenintolerantie, of lactose-intolerantie) is tot 20 procent van de mensen in Zwitserland getroffen.

4. Welke mensen hebben in het bijzonder last van allergieën en welke rol spelen genetica en milieu-invloeden?

"Genetica speelt een belangrijke rol. Familiaire aanleg vergroot de kans dat je zelf een allergie ontwikkelt. Als bijvoorbeeld beide ouders allergieën hebben, neemt het risico voor kinderen toe tot 60 procent. Mensen zonder genetische voorgeschiedenis kunnen echter ook allergieën ontwikkelen, wat neerkomt op ongeveer 12 procent van de getroffenen. Allergieën kunnen zich op elk moment in het leven ontwikkelen, maar waarom dit zo is, is nog niet definitief opgehelderd. Er is de hygiënehypothese, die zegt dat hoe hygiënischer we leven, hoe vatbaarder we zijn. Omdat het immuunsysteem geconfronteerd wordt met minder ziekteverwekkers, waaronder parasieten, virussen of wormen dan vroeger, verdedigt het zich tegen onschadelijke stoffen.

Milieufactoren spelen ook een rol.

Omgevingsfactoren spelen ook een rol: het klimaat verandert, het pollenseizoen wordt langer, nieuwe plantensoorten komen bij ons inheems en verontreinigende stoffen in de lucht maken de pollen allergenieker."

5. Kunnen allergieën zich ontwikkelen naarmate we ouder worden?

"Dit is een achterhaalde aanname die niet helemaal waar is. Allergieën kunnen op elke leeftijd ontstaan en weer verdwijnen. Het is niet te voorspellen op welke leeftijd dit zal gebeuren. Mensen zijn vaak allergisch voor meerdere allergenen en deze kunnen een verzachtend of verergerend effect hebben - maar we weten niet precies hoe ze op elkaar inwerken. Er zijn allergieën die in de kindertijd ontstaan en dan de neiging hebben om zich te ontwikkelen, bijvoorbeeld sommige voedselallergieën. Bij een notenallergie is de kans groter dat deze levenslang blijft bestaan dan bij een kippenei-allergie, die zich eerder opnieuw ontwikkelt. Genetische aanleg speelt hier een grote rol."

6. Hoe schadelijk is het voor mensen met een allergie om permanent te worden blootgesteld aan allergenen? Moeten mensen die allergisch zijn voor dierenhaar bijvoorbeeld huisdieren echt vermijden?

"Als je voortdurend in contact bent met allergenen, lok je ook voortdurend symptomen uit. Het lichaam countert dan elke keer met een overreactie, geeft boodschapperstoffen af en verkeert zo permanent in een staat van ontsteking. Als dit onbehandeld blijft, kan dit verergeren en zich ontwikkelen tot astma. Je moet daarom immuuntherapie ondergaan en het contact met de allergenen verminderen. Vooral dierenallergiepatiënten ervaren meestal ernstige symptomen en zelfs een klein beetje contact is al genoeg om symptomen te veroorzaken. Allergenen van dierenharen blijven ook lang aan kleding, huisstof of meubels plakken en triggeren zo voortdurend symptomen. Het is aan te raden om contact te vermijden, geen nieuwe huisdieren te nemen en dieren die al in het huishouden leven buiten te houden. Als dit niet helpt, moet het dier herplaatst worden - hoe moeilijk dat ook is. Dit gaat over gezondheid."

Over dierenharen gesproken: als harige of gevederde vrienden uit den boze zijn vanwege je allergie, kun je misschien kiezen voor een schildpad of een aquarium met vissen. Schildpadden mogen dan wel heel oud worden, maar ze slapen de helft van hun leven en zullen jou (en later je kleinkinderen) niet al te veel tot last zijn. En vissen zijn misschien geen huisdieren die harten winnen, maar ze zijn zeker vermakelijk: poetsvissen zijn onlangs geslaagd voor de spiegeltest, wat betekent dat ze zichzelf kunnen herkennen in de spiegel en zelfs op foto's - dat is meer dan een kat kan beweren. Getrainde goudvissen gebruiken hun bewegingen om een robot te besturen die hun aquarium beweegt. En weer anderen spelen Pokémon en gaan zelfs zelfstandig online winkelen.

7 Hoe kunnen allergieën op de lange termijn worden bestreden, behalve door de symptomen te behandelen?

"Met allergeenspecifieke immunotherapie. Dit is beschikbaar voor ademhalingsallergieën en allergieën voor insectengif met goede resultaten. In het geval van allergieën voor insectengif bieden ze een zeer goede bescherming tot wel 95 procent. Bij pollenallergieën vermindert immunotherapie de symptomen met wel 80 procent. Dit heeft een enorme invloed op de kwaliteit van leven en mogelijke secundaire ziekten. Immunotherapie duurt drie tot vijf jaar - afhankelijk van het individu. Onderzoeken tonen aan dat je daarna tot tien jaar lang een goede bescherming hebt, waarna de symptomen meestal geleidelijk terugkeren."

Over immunotherapie: patiënten hebben de keuze tussen injecties of tabletten, waarbij de allergenen over een periode van drie jaar moeten worden toegediend. Injecties worden één keer per maand bij de dokter gegeven, terwijl de tabletten elke dag thuis worden ingenomen. Veel patiënten hebben echter een gebrek aan uithoudingsvermogen: in een Nederlands onderzoek met bijna 6.500 proefpersonen bleef slechts 7 procent de tabletten tot het einde innemen. Bij degenen die injecties kregen, was dat 23 procent.

8. Wat is de huidige status van onderzoek naar allergieën? Zou er in de toekomst een vaccin of immuuntherapie voor alle allergieën kunnen zijn?

"Het is niet mogelijk om zo te generaliseren. Allergieën zijn net zo individueel als wij mensen zijn. Het microbioom speelt een heel belangrijke rol in het huidige allergieonderzoek. Het verband tussen het microbioom en allergieën wordt onderzocht. Er is bijvoorbeeld ontdekt dat kinderen die op een traditionele boerderij opgroeien een positief effect hebben op het immuunsysteem. Ze hebben minder allergieën en astma. Op basis hiervan is een nieuw medicijn ontwikkeld, maar nog niet toegelaten in Zwitserland.

Er wordt ook veel onderzoek gedaan naar voedselallergieën. Er zijn bijvoorbeeld al medicijnen goedgekeurd voor pinda-allergieën, omdat die een leven lang duren. Orale immunotherapie wordt hier gebruikt om te proberen een tolerantiedrempel te bereiken, zodat een bepaalde hoeveelheid allergeen op de lange termijn wordt getolereerd. Studies laten hier zeer goede resultaten zien: deze sensibilisatie is succesvol bij 80 procent van de behandelden. Het is echter nog onduidelijk hoe lang mensen beschermd zijn als ze stoppen met de medicatie."