Wat is het doel van het vrouwelijk orgasme?

Misschien: je zou kunnen beargumenteren dat als er geen mannelijk orgasme zou zijn, er geen voortplanting zou zijn. Want zonder zaadlozing geen kinderen (natuurlijk ook zonder veel andere dingen, maar hier gaat het om het orgasme). Een opmerkelijke prestatie, die mannen gemiddeld slechts 10 explosieve seconden kost.

Bij een vrouwelijk orgasme is het anders. Het orgasme is niet nodig om kinderen te produceren en draagt verder niets bij aan de reproductieve prestaties van twee mensen. Het is puur plezier. Dus het primaire geslachtsorgaan van de vrouw - de clitoris - streeft ook geen hogere doelen na dan alleen plezier.

Waarom vrouwen überhaupt een orgasme hebben is vandaag de dag nog steeds een raadsel voor de wetenschap. Waarom hebben mannen een orgasme nodig om zich voort te planten en vrouwen niet? Wat is het doel van vrouwelijk plezier in de voortplanting? Kortom, waarom komen vrouwen klaar? Het nieuwste onderzoek kan hier licht op werpen.

Theorieën over het orgasme in de oudheid

Theorieën over het vrouwelijk orgasme doen al de ronde sinds Aristoteles, die "geniaal" stelde: "De vrouw is als het ware een misvormde man." De geleerde baseerde zijn stelling op een simpele aanname: dat ejaculatie vaginale afscheiding verslaat - en de vrouw heeft sowieso niets bij te dragen aan de voortplanting.

Zelfs de vader van de psychoanalyse en vrouwenfluisteraar Sigmund Freud bekritiseerde het vrouwelijk orgasme. Hij bracht het clitorale orgasme in diskrediet als een infantiele gimmick voor kleine meisjes en bedacht zo de utopie van het "vaginale orgasme".

Heden ten dage weten we dat elk orgasme clitoraal is. Zelfs tijdens penetratie worden de binnenste clitorale benen (pagina in het Duits) gestimuleerd door de vaginawand. Over penetratie gesproken, nog geen kwart van alle vrouwen wereldwijd bereiken hun hoogtepunt alleen door penetratie.

Zelfs als je vandaag de dag afstand neemt van het denken van Freud en Aristoteles, blijven het vrouwelijk orgasme en de voordelen ervan voor de voortplanting onderzoekers aan het denken zetten.

Het ontstaan ervan is lange tijd anatomisch verklaard: de clitoris en de penis ontstaan in de baarmoeder uit hetzelfde erectieweefsel en zijn tijdens de eerste weken van de embryonale ontwikkeling niet van elkaar te onderscheiden. Dit verklaart echter niet waarom mannen orgasmes nodig hebben om zich voort te planten en vrouwen niet, zoals huidige studies aangeven.

Theorieën uit de evolutiebiologie

Andere theorieën uit de evolutiebiologie zijn de afgelopen jaren ook niet overtuigend bewezen. Eén zo'n theorie stelt dat het orgasme van de vrouw een evolutionair voordeel kan opleveren door de kans op bevruchting te vergroten via spiersamentrekkingen van het hele genitale gebied. Deze kunnen helpen om sperma sneller naar de baarmoeder te transporteren. Solide bewijs ontbreekt nog, zoals de auteurs van deze vergelijkende studie stellen: "Het grootste deel van het gerapporteerde bewijs pleit voor de conclusie dat het vrouwelijk orgasme, met de gelijktijdige centrale afgifte van oxytocine, weinig of geen effectieve rol speelt bij het transport van spermatozoa in de natuurlijke coïtus bij de mens."

Aanverwant aan deze stelling is de theorie van partnerkeuze, die het orgasme ziet als een garantie voor een partner van hoge kwaliteit. Maar ook hier roept de evolutionaire biologie vragen op: volgens een studie in het tijdschrift Socioaffective Neuroscience & Psychology ervaren vrouwen vaker orgasmes bij mannen die aantrekkelijke (karakter)eigenschappen bezitten, zoals humor, creativiteit en fitheid. Dit zou echter nog steeds geen antwoord geven op de vraag waarom de clitoris nodig is om de kwaliteit van een partner te bepalen. Vanuit het perspectief van vandaag lijkt het bijna naïef om kwaliteit als huisvader af te leiden uit kwaliteit in bed.

Wat vrouwen gemeen hebben met konijnen

Geen van de theorieën geeft een bevredigend antwoord op de vraag: waarom hebben vrouwen orgasmes? Eén ding lijkt zeker: het vrouwelijk orgasme is te complex om een evolutionair toeval te zijn.

Wat blijft er dan over als het geen middel tot partnerkeuze is, noch een evolutionair voordeel, noch toeval? Heel misschien een overblijfsel van onze oorsprong.

Dat is tenminste wat Mihaela Pavlicev en Günther Wagner beweren in hun studie in het tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences. Daarin leggen ze uit dat aan de ene kant het orgasme van een vrouw evolutionair gezien ooit net zo belangrijk kan zijn geweest als dat van een man. Om dit te begrijpen moeten we vrouwen niet vergelijken met mannen, maar met andere vrouwelijke zoogdieren. Bijvoorbeeld met het hindekonijn.

Haasjes hebben - net als katten en fretten - last van een geïnduceerde eisprong. Dat wil zeggen dat het orgasme de eisprong uitlokt en dus een directe voortplantingsfunctie vervult. Bij mensen daarentegen vindt de eisprong maandelijks plaats - onafhankelijk van het orgasme en geslachtsgemeenschap.

Om de theorie te testen gaven de onderzoekers konijnen het antidepressivum fluoxetine, waarvan bekend is dat het orgasmes remt. En inderdaad, de eisprong kwam 30 procent minder vaak voor in de testgroep dan in de controlegroep.

Emancipatie van de clitoris: hoe de regelmatige cyclus tot stand kwam

Ook bij vrouwen kan het orgasme ooit deze belangrijke voortplantingsfunctie hebben overgenomen. Tegenwoordig is de vrouwelijke ovulatie - en dus vruchtbaarheid - onafhankelijk van invloeden van buitenaf, zoals de penis en het orgasme. Zelfs een vrouw die in haar leven geen orgasme heeft meegemaakt, kan zwanger worden en een kind baren.

Waarom de geïnduceerde cyclus is geëvolueerd naar een regelmatige, hormoongestuurde cyclus is niet helemaal duidelijk. Er lijkt een verband te zijn met de locatie van de clitoris in het lichaam. Bij zoogdieren met een geïnduceerde ovulatie bevindt het orgaan zich in het lichaam voor optimale stimulatie, terwijl de clitoris zich bij vrouwtjes tegenwoordig buiten bevindt, althans tot op zekere hoogte. Stimulatie van de clitoris door penetratie is daardoor minder waarschijnlijk - niet langer nodig voor de eisprong. Of de migratie van de clitoris naar buiten de reden was voor de ontwikkeling van een onafhankelijke, regelmatige cyclus of het gevolg ervan is niet duidelijk.

Het vrouwelijk orgasme blijft tot op de dag van vandaag een mysterie - ook al heeft de studie van Pavlicev en Wagner zeker wat licht op het onderwerp geworpen. "Dit is belangrijk voor ons begrip van vrouwelijke seksualiteit," zegt Yale docent en studieleider Wagner in een Yale School of Medicine bericht. Daarmee kan het Freudiaanse begrip van de seksualiteit van vrouwen, dat nog niet zo lang geleden het discours domineerde, nu naar de prullenbak.