Tony Stark wordt Dr Doom: Marvel's meest wanhopige zet tot nu toe

Zondag. Het is geen dag als alle andere, want het Comic-Con in San Diego, VS, staat op het punt een baanbrekende aankondiging te doen. De superschurk voor de volgende twee "Avengers"-films is eindelijk gevonden, legt Marvel-baas Kevin Feige uit. Deze schurk zou zelfs het belangrijkste Marvel personage aller tijden kunnen worden, voegen regisseurs Anthony en Joe Russo toe.

Tientallen mensen in bruine capes en ijzeren maskers verzamelen zich op het grote podium in Hal H. Op de achtergrond prijkt een nieuw logo. "Avengers: Doomsday". Het publiek gaat uit zijn dak. "Dr Doom!" schreeuwen de eerste fans. Maar wie zal hem spelen? Een man stapt uit de menigte. Zijn cape is groen. Uiteindelijk scheurt hij met een elegante beweging zijn cape en masker van zijn gezicht.

Het is ... Robert Downey Jr!

Hard gegil. Donderend applaus. De euforie waarmee fans elkaar besmetten ergens tussen theatrale intermezzo's en ondraaglijk langgerekte spanning is - "onvermijdelijk".

Feige en zijn team stralen naar elkaar. Het is ze weer gelukt. De massa heeft gekregen wat ze blijkbaar wilden. De slechte dagen van het falende Marvel Cinematic Universe (MCU) zijn voorbij, het multiversum is gered.

Of niet?

Mysterie in het donker

Ik wil geen zuurpruim zijn. Ja, Robert Downey Jr. is een waanzinnig getalenteerd acteur. Ik twijfel er niet aan dat "zijn" Dr. Doom het in zich heeft om een van de beste schurken in het filmische universum van Marvel te worden. Per slot van rekening heeft Downey Jr. het onmogelijke al bereikt: zijn vertolking van Tony Stark heeft een archetype gecreëerd voor bijna alle striphelden dat sinds 2008 vaak is gekopieerd, maar zelden is geëvenaard.

Want zonder hem is hij een van de beste schurken in Marvel's filmuniversum.

Zonder hem zou er geen Tony Stark zijn. En zonder Tony Stark zou er geen MCU zijn.

Dit is precies waarom ik deze aankondiging niet aankan. Maar ik heb het geprobeerd. Echt waar. En toch krijg ik het maar niet door mijn dikke schedel. Ten eerste omdat Robert Downey Jr. voor mij onlosmakelijk verbonden is met Tony Stark - letterlijk. Het is onmogelijk om te zeggen waar Tony ophoudt en Robert begint. Dat is nog een reden waarom alleen Downey Jr. die symbolische bliksem in een filmische fles kon vangen.

Tweede vraag: hoe gaan de hoge bazen van Marvel uitleggen dat Robert Downey Jr. nu gewoon Dr. Doom is? Moet hij gewoon Tony Stark zijn die kwaadaardig is geworden vanuit een ander multiversum? Of speelt hij echt de klassieke Victor Von Doom uit de strips en doen alle andere MCU-personages net alsof het geen probleem is dat hij precies op Tony Stark lijkt?

Ik heb vragen. Vragen die schreeuwen om een antwoord. De meest luie die Marvel zou kunnen geven is dat deze Victor Von Doom eigenlijk een Tony Stark zou zijn die als baby is achtergelaten in een ander multiversum. Eentje die opgroeide in de fictieve Oost-Europese microstaat Latveria en daar de tech-savvy dictator Dr Doom werd.

Jawn.

Marvel's identiteitscrisis

Dit is het minste van mijn zorgen. De aankondiging van Marvel heeft wel de gewenste mediagolven gemaakt. Maar het laat ook zien dat Feige en zijn team er absoluut niets van hebben begrepen. "Toen Tony Stark stierf in 'Avengers: Endgame', stierf het MCU met hem," heb ik mensen vaak horen zeggen. Marvel ook, denk ik. Hun reactie: "Oké, laten we Tony Stark terugbrengen. Probleem opgelost."

Nee, Marvel. Dat is het probleem niet. En Robert Downey Jr. terugbrengen is zeker geen oplossing.

De waarheid is: sinds de introductie van het multiversum worden we gebombardeerd met een overvloed aan films en series. Bijblijven voelt als huiswerk maken. De nieuwe personages zijn vaak oppervlakkige tieners met opgelegde diversiteit. En het ergste van alles: als een personage sterft, wordt hij gewoon vervangen door een andere versie uit het multiversum. Iron Man, bijvoorbeeld. Letterlijk.

Even erger: de films van Marvel zijn verworden tot dure maar efficiënte marketingcampagnes - en de personages erin zijn merkambassadeurs geworden. De nadruk ligt op cameo's en verwijzingen naar andere comicverfilmingen zonder zin, reden of gevolgen. Tot nu toe heeft het multiversum in de bioscoop alleen gewerkt in "Deadpool & Wolverine". Maar alleen omdat de personages daarin de draak steken met juist deze deconstructie van het ooit zo succesvolle MCU.

Dit is nu al vijf jaar het geval bij Marvel. Misschien zelfs langer. Het merk maakt reclame voor het merk. En na de aftiteling is er de verplichte after-credit scène, die - je raadt het al - reclame maakt voor de volgende film.

Absurd, nietwaar?

Pure wanhoop

Wat het MCU mist is een goed doordachte richting. Een concept. Eén die zich meer richt op kwaliteit dan op kwantiteit. Eén waarin de personages en niet het merk centraal staan in de verhalen. En bovenal, eentje die niet vertrouwt op de goedkope humor waar alleen kinderen om lachen als ze op zaterdagochtend naar Disney Channel kijken.

Een voorbeeld: Herinner je je die scène in "Captain America" waarin de nog lichte Steve Rogers zich zogenaamd belangeloos op een handgranaat gooit om de meer geschikte kandidaten op de militaire campus te redden? Het is misschien wel de meest heldhaftige scène in het hele Marvel-universum, want Steve heeft op dat moment niet eens zijn superheldenkrachten. Dit is wat Marvel ooit zo succesvol maakte: Inspirerende verhalen over uit het hart gegroeide personages die slechts "per ongeluk" superhelden werden.

Marvel kan maar beter gaan nadenken over hoe ze het MCU weer die kant op kunnen sturen. Een richting waarin personages, niet merken, centraal stonden.

In plaats daarvan vertrouwt Marvel comfortabel op oude paarden die ooit succesvol waren, maar waarvan Marvel zelf nooit heeft ingezien waarom. Een beetje zoals de grap waarin de man zijn vrouw een parelketting geeft om haar te sussen, zonder echt te beseffen wat haar eigenlijk dwars zit.

In het kort, wat Marvel gisteravond liet zien op Comic Con in Hal H was eigenlijk helemaal geen baanbrekende aankondiging - het was pure wanhoop.