Relatieonderhoud: hoe je een vriendschap herstelt

Ik heb in mijn vriendenkring veel uitbarstingen meegemaakt, evenals diepe breuken en ernstige conflicten. Eén daarvan bracht me letterlijk op de rand van een zenuwinzinking. Voor mij zijn mijn vriendschappen een integraal onderdeel geweest van wie ik ben. Ik beschouw mijn vrienden als familie. Ze houden me ook gezond en mentaal in balans.

Maar wat gebeurt er als het voorbij is? Je blijft staan voor de puinhopen en je emoties. Het doet zo'n pijn. Waarom dit zo is, kan worden verklaard met de gehechtheidstheorie, die enige tijd geleden is ontwikkeld door kinderpsychiater en psychoanalyticus John Bowlby. De theorie stelt dat vriendschappen soortgelijke gehechtheidspatronen en -dynamieken kunnen vertonen als romantische relaties. Daarom kan het einde van een vriendschap dezelfde gevoelens van verlies, verdriet en onzekerheid oproepen als het einde van een relatie.

Neurologische studies hebben ook aangetoond dat het einde van een relatie dezelfde hersengebieden kan activeren die betrokken zijn bij fysieke pijn. Het is dus begrijpelijk dat je die comfortzone van voor het conflict met je BFF wilt herstellen - of in ieder geval een nieuwe comfortzone probeert te creëren die jullie kunnen delen.

Hoe een vriendschap herstellen

Mijn goede vriend en ik hebben dit onlangs voor elkaar gekregen. We ontmoetten elkaar op een dag en realiseerden ons dat de wrok was verdwenen. We hadden het losgelaten. De pijn uit het verleden was slechts een herinnering. Maar we konden geen van beiden uitleggen hoe we zover waren gekomen.

Sindsdien ben ik geobsedeerd door deze vraag. Waarom willen sommige van mijn vrienden niet met elkaar praten, zelfs jaren na hun ruzie? En waarom overleefde deze specifieke vriendschap ondanks diepe crises en teleurstellingen? Ik kreeg antwoorden van Christine Mark, Systemisch Organisatieadviseur en Coach met een focus op design thinking, co-creatie en individuele en organisatorische veranderingsprocessen. Eerlijk gezegd was ik verbaasd over haar antwoorden. Wie weet? Misschien helpen ze jou net zo goed als ze mij hebben geholpen.

**Wanneer een vriendschap eindigt, of een vriendenkring uit elkaar valt, doet dat echt pijn. Hoe komt dat? **

Christine Mark: Omdat er verschillende dingen in het spel zijn. Ten eerste is er de oerangst om buitengesloten te worden van een groep. Om niet geliefd te zijn. Om er niet bij te horen. En dat is precies wat er in zo'n geval aan de hand is. Of je nu uit elkaar bent gevallen met één persoon of met een hele vriendenkring, je maakt niet langer ergens deel van uit. Dit brengt je hele systeem in een staat van paniek.

En dan is er nog het aspect van uit elkaar gaan, wat meestal de laatste stap is van een lang proces, voorafgegaan door je gekwetst voelen, onbegrepen worden, verwijten maken en de schuld krijgen. Het uit elkaar gaan is de "kroon op het werk". En als je geen van de problemen hebt verwerkt, krijg je een heel pakket pijn over je heen.

Vaak hebben we het gevoel dat uit elkaar gaan falen is. En omdat falen nog steeds als negatief wordt beschouwd, hebben we geleerd dat fouten maken iets slechts is. Dus als er iets misgaat, zoeken we snel iemand om de schuld te geven. Het kan tenslotte niet onze schuld zijn geweest... En dus geven we de ander de schuld dat we gefaald hebben.

**Welke voorzorgsmaatregelen kun je nemen om te voorkomen dat je uit elkaar gaat? Wat kun je van je vriendenkring vragen? **

Je zou niets aan je vrienden moeten vragen. Het is een kwestie van verbonden zijn met jezelf in plaats van je vrienden verantwoordelijk te houden voor jouw gevoelens en geluk. Dat is het grootste probleem in alle relaties: zodra je de ander nodig hebt om zich op een bepaalde manier te gedragen zodat jij je goed voelt, ontdoe je jezelf van verantwoordelijkheid. Bovendien leg je de ander op dat hij of zij op de een of andere manier verantwoordelijk is voor jouw welzijn. Maar jouw welzijn is uitsluitend jouw verantwoordelijkheid. Net zoals jij niet verantwoordelijk bent voor de gevoelens van anderen, zijn zij niet verantwoordelijk voor die van jou.

Deze radicale vorm van verantwoordelijkheid nemen is niet iets waar we bekend mee zijn. Maar het kan wel geleerd worden. En daarin ligt de ware vrijheid en onvoorwaardelijke liefde. Het aanleren van deze vaardigheid tilt vriendschappen naar een heel nieuw niveau - weg van moeten en naar wederzijds respect en eerlijkheid.

**Waarom zijn we zo bang om nare dingen te zeggen of ruzie te maken, zelfs in vriendschappen die heel hecht zijn? **

Omdat we geleerd hebben dat feedback veel over onszelf zegt. We leren al vroeg, of op zijn laatst tijdens onze schooltijd, dat onze waarde wordt bepaald door anderen. Onze ouders en leraren zeiden dagelijks of we "goed" of "fout" waren. En nu zijn we verslaafd aan dat oordeel, omdat we geloven dat onze waarde van buitenaf wordt bepaald. We zijn dus voortdurend bang voor wat andere mensen over ons denken of zeggen. En omdat we hier bang voor zijn, willen we mensen in onze omgeving beschermen tegen dit oordeel. Dit weerhoudt ons er dan weer van om voor onze mening uit te komen.

Maar als je eenmaal inziet dat feedback, of het nu lof of kritiek is, slechts een uitspraak is over de behoeften en verlangens van de ander, kun je beter omgaan met de mening van anderen. Feedback vertelt ons meer over de ander. Het is geen beoordeling van onszelf.

En daarom hebben we er moeite mee als vrienden het niet met ons eens zijn. We denken dat ze ons (of onze meningen) verkeerd vinden. Als je jezelf eenmaal van deze opvatting hebt bevrijd, kun je een nieuwsgierige luisteraar worden en gaan waarderen dat je de ander eigenlijk beter leert kennen. In deze staat heb je ook ruimte voor tegengestelde meningen - en kun je op je beurt je eigen meningen vormen. Waarom? Omdat het niet langer gaat om het beschermen of verdedigen van jezelf of anderen.

**Hoe zet je die eerste stap na een breuk in een vriendschap? **

De eerste stap is ervan uitgaan dat de ander altijd in zijn eigen belang handelt en nooit tegen jou. We moeten ze ook altijd het voordeel van de twijfel geven. Dit alleen al zal dingen doen verschuiven. Je kunt ook beter afzien van anderen de schuld te geven. Uiteindelijk maakt het niet uit wie de schuldige is. Bovendien is er geen manier om het te weten. Het kan ook helpen om er gewoon op te vertrouwen dat de wereld er niet op uit is om je te pakken te krijgen. Soms moet je uit elkaar gaan om iets nieuws te laten ontstaan. Dit kan gewoon liggen aan de fase van ontwikkeling waarin we ons bevinden. Maar als we geen ruzie maken, zijn we soms niet in staat om afscheidingen toe te staan, omdat we de neiging hebben om ons te veel vast te klampen aan vertrouwde dingen. Maar het kan juist goed zijn dat er aan iets een einde komt, omdat het ruimte vrijmaakt voor iets nieuws.

**Hoe ga je te werk om een soort vrede of misschien zelfs verzoening tot stand te brengen? **

De eerste stap is vergeven. Zowel jezelf als de ander. Vergeving is een game changer. Soms verzetten we ons tegen vergeving, zodat we vasthouden aan ons gelijk willen hebben. Daarom ben ik dol op de volgende vraag: wil je gelijk hebben of gelukkig zijn? Een gezond conflict kan alleen ontstaan als je stopt met iets van de ander te verlangen. En wanneer je je gevoelens en gedachten deelt zonder te proberen ze te manipuleren. Dit gebeurt wanneer je verantwoordelijkheid neemt voor je eigen gevoelens in plaats van het gedrag van de ander verantwoordelijk te maken voor hoe jij je voelt. Dat laatste is een behoorlijk gek concept, niet productief. Maar dat is wat ons geleerd is. We gedragen ons alsof andere mensen de macht hebben om gevoelens in ons te stoppen. Terwijl hun gedrag in feite alleen maar een gevoel triggert dat er al was. Dit verklaart ook waarom sommige opmerkingen ons triggeren en andere ons helemaal niet storen. Het is niet de opmerking die het probleem is, maar het gevoel dat erdoor getriggerd wordt. Zodra we dit erkennen, vindt het praten en ruziën op een heel ander niveau plaats. Je bent niet langer in de gekwetste kindermodus, maar in de zelfverbonden volwassen modus.

**Wanneer is het de moeite waard om vriendschap nog een kans te geven na een diepe breuk? **

Dit is het proberen waard als je de ander kunt laten zijn zoals hij is en hem kunt accepteren met al zijn facetten. Dat is het geval als je kunt accepteren of misschien zelfs dankbaar bent voor het feit dat de ander je zal triggeren en je de volledige verantwoordelijkheid kunt nemen voor je reactie daarop. Je zou die triggers zelfs kunnen opvatten als kansen om oude wonden te helen - gewoon door dankbaar te zijn voor het inzicht dat ze je geven. Er is immers duidelijk een probleem in jou dat om genezing vraagt.

**En wanneer heeft het geen zin om te proberen een vriendschap te herstellen? **

Het goedmaken heeft altijd zin, want het gaat om vergeving en positieve afsluiting. Maar het goedmaken hoeft niet te betekenen dat de vriendschap blijft bestaan. Soms is het tijd om een vriendschap te beëindigen, simpelweg omdat beide mensen op verschillende manieren zijn gegroeid en andere dingen in hun leven prioriteit geven. We hebben zo'n romantisch idee van vriendschap en klampen ons vast aan het idee dat hoe langer een vriendschap "duurt", hoe beter. Maar ik geloof dat vriendschappen soms ook een enorme belemmering kunnen zijn als het gaat om persoonlijke groei. Bewust afscheid nemen met een gevoel van dankbaarheid en waardering voor de tijd die we samen hebben doorgebracht, kan heel versterkend voelen en een manier zijn om de vriendschap op de lange termijn te koesteren.