Dure muze: de Hasselblad X2D in test

De Hasselblad X2D 100c is een camera voor irrationele mensen. Alleen de body kost al 9.000 Zwitserse frank, en je hebt hetzelfde bedrag nodig voor twee lenzen. Wat krijg je ervoor? Een prachtige spiegelloze middenformaat camera met een bombastische beeldkwaliteit. Al met al kan de exorbitante prijs, net als bij andere grote sensorsystemen, niet worden gerechtvaardigd door harde prestatiefeiten. De X2D is niet perfect. Hij heeft zwakke punten en voor veel toepassingen werkt een huidige volbeeldcamera beter. En toch: ik heb al tijden niet meer zoveel plezier gehad in het maken van foto's als met de Hasselblad.

Camera

Hasselblad X2D 100c Lichaam

100 Mpx, Middenformaat

4

Objectief

EUR4979,–

Hasselblad XCD 55mm f/2,5 V

Hasselblad X, Middenformaat

Objectief

EUR5679,–

Hasselblad XCD 90mm f/2.5 II

Hasselblad X, Middenformaat

Camera

Hasselblad X2D 100c Lichaam

100 Mpx, Middenformaat

4

Objectief

EUR4979,–

Hasselblad XCD 55mm f/2,5 V

Hasselblad X, Middenformaat

Objectief

EUR5679,–

Hasselblad XCD 90mm f/2.5 II

Hasselblad X, Middenformaat

Ontwerp en specificaties: Havewill apparaat

Dat is niet omdat ik verblind ben door de hoge prijs en de geschiedenis makende naam. De X2D is niet mijn eerste Hasselblad. Ik bezat beide vorige modellen. Ik heb geen van beide lang gehouden door frustratie over hun traagheid. Een van de belangrijkste redenen waarom ik ze ooit in de eerste plaats wilde hebben: het ontwerp. De X-camera's van Hasselblad zijn esthetisch zeer fraaie apparaten. De nieuwe X2D is ook een have-to-have object dat ik bijna onwillekeurig blijf oppakken. De behuizing is gemaakt van een massief blok aluminium. Het gevoel en de afwerking doen denken aan de huidige MacBooks.

Na de zilverkleurige eerste X1D en de grijze opvolger X1D II komt de nieuwste iteratie in antraciet, en dat bevalt me wel. Alleen de ontspanknop is in hazelblauw oranje. De body is iets zwaarder geworden om plaats te bieden aan de nieuwe beeldstabilisator. Ik denk niet dat het uitmaakt - met de iets dikkere, rubberen greep ligt de camera heerlijk in mijn hand. Dit alles maakt de X2D voor mij de mooiste en tegelijkertijd meest comfortabele camera op de markt van dit moment.

Net als alle Hasselblad X-camera's heeft de X2D geen sluiter in de behuizing. In plaats daarvan zit er een bladsluiter in de lenzen. Dit maakt de lenzen duurder, maar heeft een duidelijk voordeel als je met flitsers werkt: De theoretisch kortste synchronisatietijd is 1/4000 s - nee, ik heb niet verkeerd getypt en nee, high-speed sync is niet hetzelfde. In de praktijk ligt de grens bij de brandtijd van de flitsbuizen en is minder dan 1/1000 s niet praktisch. Dat is nog steeds een astronomische waarde vergeleken met conventionele camera's. Daar is de limiet meestal 1/200 s. Zonder hier in een flash-tutorial te vervallen: Als je met kunstlicht tegen de zon vecht, is dat een enorm verschil.

De compacte behuizing van de X2D herbergt nu een 100-megapixelsensor. Tot de nieuwe kenmerken behoren beeldstabilisatie en een fase-autofocussysteem. De zoeker heeft nu een gigantische vergroting van 1,0 en een resolutie van 5,76 megapixels. De X2D heeft een intern SSD-geheugen van 1 terabyte, wat genoeg is voor ongeveer 5000 RAW-beelden. Hasselblad heeft deze keer helemaal afgezien van videofuncties. Gelukkig maar, want de eerdere pogingen waren een fiasco. Hier volgt een overzicht van alle belangrijke specificaties van de X2D en zijn voorganger X1D II:

Werkwijze: (Te) eenvoudig en simpel

Er zitten minder knoppen op de X2D dan op andere camera's: aan-knop, ISO/witbalans, modusselectie, AE-vergrendeling, AF-aan en ontspanner. Plus twee wieltjes voor diafragma en sluitertijd en vier knoppen voor weergave en menubesturing. Dat is het. In het zeer duidelijke menu kan ik via het touchscreen verdere instellingen maken. Ik vind het in principe prettig dat de X2D zich beperkt tot het essentiële. Het voelt meer als een camera en minder als een computer in vergelijking met mijn Sony A1. Ik besteed minder tijd aan het zoeken naar de optimale instellingen en concentreer me op creatieve beslissingen.

Er is één plek waar de radicale reductie mij te ver gaat: bij gebrek aan een duimjoystick moet ik het scherpstelpunt verplaatsen via het touchscreen of via de twee draaiknoppen (omhoog/omlaag, links/rechts). De eerste optie is onhandig en onnauwkeurig, de tweede veel te omslachtig. Het is nog erger als de vingers of de camera nat zijn. Dan reageert het touchscreen soms helemaal niet en soms verkeerd. Waarom Hasselblad koppig zonder joystick doet, begrijp ik niet, ondanks alle liefde voor esthetiek. Vooral omdat het verplaatsen van het scherpstelpunt een van de meest benodigde functies is. De X2D is verder tenminste niet onder de indruk van regen en werkt feilloos. Hij heeft echter geen IP-certificering, wat ik onvergeeflijk vind voor een camera in deze prijsklasse.

Er zijn prettiger dingen te melden over de beeldstabilisator. Allereerst het feit dat hij überhaupt bestaat in zo'n kleine behuizing met zo'n grote sensor. Het maakt de X2D eindelijk tot wat zijn voorgangers altijd wilden zijn, maar nooit waren door de beperking van het statief: een lichtvoetig middenformaat systeem. Hasselblad belooft dat de stabilisator de cameratrilling met zeven f-stops vermindert. Ik kan niet nagaan of deze waarde waar is. In de praktijk zijn foto's met relatief lange sluitertijden inderdaad scherp. Ik kan bij regenachtig weer in het bos uit de hand fotograferen bij ISO 100 - dat zou met de niet-gestabiliseerde X1D volstrekt ondenkbaar zijn geweest. De batterijduur tijdens mijn test is niets bijzonders, maar wel oké. Op een dag gebruik ik de eerste volledig en de tweede halverwege. De batterijen zijn achterwaarts compatibel met beide voorgaande modellen.

Displays en zoekers: lekker groot

Ik heb ook niets te klagen over de schermen. Vooral omdat de X2D een nieuw topdisplay heeft dat de belangrijkste parameters weergeeft, zoals diafragma, sluitertijd, ISO en batterijstatus. Het is helder, duidelijk en scherp. Ik kan me eroverheen zetten dat de elegant intrekbare keuzeknop van de vorige modellen hiervoor moest wijken. Het display aan de achterkant is ook goed. Hij kan nu gekanteld worden, maar nog steeds niet gedraaid. Met 3,6 inch is hij groter dan de meeste andere camera's. Ook de resolutie van 2,36 miljoen dots is actueel. Dit alles heeft geen directe invloed op de beeldkwaliteit - maar ik merk altijd hoe veel leuker het is om foto's te maken als de foto's er geweldig uitzien op het display van de camera.

De Zweden hebben de elektronische zoeker aanzienlijk verbeterd ten opzichte van het oude model. De beeldsnelheid van 60 beelden per seconde is goed, de resolutie van 5,76 megapixels zeer goed, de vergroting van 1,0 uitstekend. Het enige minpuntje is de soms onbetrouwbare nabijheidssensor die de X2D gebruikt om te schakelen tussen beeldscherm achter en zoeker.

Autofocus: beter, maar nog steeds achtergebleven

De grootste zwakte van alle Hasselblad-camera's is altijd de autofocus geweest. De twee voorgangers van de X2D focusten zo langzaam dat het pijn deed. Vergeleken met moderne full-frame systemen bleven ze steken in de donkere eeuwen. Dat was de belangrijkste reden waarom de X1D en X1D II bij mij niet oud werden. Als gebrand kind was ik daarom sceptisch toen Hasselblad bij de introductie van de X2D volmondige beloftes deed over het nieuwe fase-autofocussysteem.

Wat kan het in de praktijk doen? Het korte antwoord: met de juiste lenzen meer dan vroeger, maar nog steeds te weinig voor veel toepassingen. Het lange antwoord: met de drie nieuwe lenzen in de V-lijn stelt de X2D eindelijk met een bevredigende snelheid scherp. Hoewel de focus vaak het doel voorbij schiet en gecorrigeerd moet worden tot het op zijn plaats zit. Maar dankzij de snellere en stillere motoren is dit snel gedaan. De scherpstelling is ook betrouwbaar, zelfs in suboptimale lichtomstandigheden. Bij lenzen van de oude generatie ligt dat anders. Bij hen duurt het focussen nog steeds wat aanvoelt als een eeuwigheid. Ten eerste is dit teleurstellend als je al in het X systeem geïnvesteerd hebt, omdat je bestaande lenzen niet wilt vervangen. Ten tweede is de selectie van lenzen met het nieuwe ontwerp tot nu toe miniem.

Wat ook ontbreekt zijn automatische of continue standen. De X2D stelt altijd scherp met slechts één punt. Dit kan in ieder geval ver in de hoeken worden verschoven, maar ik vind de methode om dat te doen allesbehalve succesvol, zoals hierboven beschreven. Hasselblad heeft automatische gezichtsherkenning met eyetracking aangekondigd. Maar iedereen die het Zweedse merk kent, weet dat er bijna geen tijd kan verstrijken tussen aankondiging en release. En zelfs als de functie er komt, denk ik niet dat hij in de buurt komt van de systemen van Sony, Canon of Nikon. De concurrerende Fujifilm GFX 100S ook niet, maar daar is eye-tracking tenminste al een feit.

In zijn huidige staat is de autofocus van de X2D prima geschikt voor toepassingen als landschapsfotografie. Met de V-lenzen is hij eindelijk snel genoeg voor portretten. Totdat de beloofde gezichtsdetectie komt, blijft het enkele scherpstelpunt echter een handicap. En voor alles wat beweegt zal de X2D waarschijnlijk nooit de juiste camera zijn.

Beeldkwaliteit: uitstekend

Beeldkwaliteit is de belangrijkste kracht van de X2D. Het is op zijn zachtst gezegd waanzinnig - in elk opzicht: kleuren, dynamisch bereik, ruisprestaties en resolutie. Allereerst is dit te danken aan de uitstekende sensor. Hoewel niet officieel bevestigd, is het vrijwel zeker dezelfde die al in de Fujifilm GFX 100S zit. Met 43,8x32,9 mm heeft hij bijna 70 procent meer oppervlakte dan een full-frame en een beeldverhouding van 4:3, die ik veel prettiger vind dan de 3:2 verhouding van de meeste andere camera's, vooral in de portretstand. De sensor lost op met bijna 102 megapixels. Dit is alleen de moeite waard als de lenzen van overeenkomstige hoge kwaliteit zijn, wat bij Hasselblad over de hele linie het geval is. De beeldprocessor kruidt de gegevens met de "Natural Colour Solution", een eigen kleurprofiel. Het resultaat zijn 200 megabyte RAW-bestanden.

Wat betekent dit buiten het lab? Het eerste wat me opvalt als ik een beeld bekijk: de kleuren kloppen de eerste keer. Ik ben me ervan bewust dat dit een onwetenschappelijke uitspraak is. De perceptie van kleuren is niet objectief, hangt af van talloze factoren en blijft een kwestie van smaak. Maar ik blijf erbij dat subjectief gezien de X2D de wereld precies vastlegt zoals ik hem zie. Terwijl ik in Lightroom veel tijd besteed aan het tweaken van foto's van andere camera's, passen de beelden van de X2D mij onmiddellijk. Het verschil gaat veel verder dan eenvoudige factoren als witbalans of verzadiging. Het gaat om dingen als natuurlijke huidtinten en het nauwkeurig weergeven van andere kleuren. Of de boterzachte overgangen van donkere naar lichte gebieden. Ik heb dus minder tijd nodig voor beeldontwikkeling met de X2D. Een zegen.

Terwijl de bestanden bij uitstek geschikt zijn voor meer diepgaande beeldbewerking. Hasselblad spreekt van 15 f-stops dynamisch bereik. Ik heb hier geen testmethode voor. Wat wel zeker is, is dat ik zelfs schijnbaar uitgebrande delen van het beeld nog kan redden en zelfs in diepe schaduwen nog details kan vinden. Het bereik lijkt me eigenlijk groter dan met mijn Sony A1, die ook een hoog dynamisch bereik heeft.
.
De uitstekende geluidsprestaties van de X2D dragen daar ook aan bij: Ondanks de hoge resolutie zijn de beelden uitzonderlijk schoon, zelfs bij sterke belichting of bij hoge ISO-waarden - zelfs in de 100 procent weergave. Als ik de foto's terugschaal naar het formaat van de Sony A1 ter vergelijking, is het verschil opvallend.

Ik vind de belangrijkste eigenschap van de X2D indrukwekkend, maar het minst belangrijk: de 100 megapixel resolutie toont zeer fijne details en maakt royaal bijsnijden mogelijk. Als proefopname maak ik een foto van een olieverfschilderij. Het is fascinerend hoeveel ik kan inzoomen. In de 100 procent weergave kan ik de afzonderlijke vezels van het doek zien. Maar dit is pixelgluren in zijn puurste vorm. Om daar in de praktijk iets van te merken, zou ik foto's moeten afdrukken op een fine art printer die de muur bijna vullen, wat ik nooit doe.

Prijs-prestatie: de Rolex van de camera's

De nieuwe Hasselblad is als een luxe horloge. Een Rolex Submariner is waterdicht tot 300 meter, maar zijn natuurlijke habitat is de parade grond en niet de bodem van de zee. Wie er een koopt is zelden een duiker, maar betaalt voor de esthetiek, het goede gevoel en de geschiedenis van het merk. Dit is moeilijk te rechtvaardigen met harde feiten. Want puur functioneel gezien biedt een Swatch 99 procent van de prestaties voor één procent van de prijs. Als je de Rolex daarentegen vergelijkt met een nog duurdere Patek Philippe, wordt het een koopje.

Zoiets geldt ook voor de Rolex.

Op dezelfde manier is de X2D belachelijk duur vergeleken met de meeste full-frame camera's. De beeldkwaliteit is duidelijk beter, maar in het eindresultaat zal dit verschil nauwelijks merkbaar zijn. En afhankelijk van de toepassing is het scherpstelsysteem een hindernis bij het fotograferen die bij andere merken niet meer bestaat. Vergeleken met een grote middenformaat camera zoals de Phase One IQ4 150 voor ongeveer 50 000 Zwitserse frank, keert de verhouding echter om. Plotseling levert de spiegelloze Hasselblad slechts een marginaal slechtere beeldkwaliteit en meer mogelijkheden voor een fractie van de prijs.
.
Het is moeilijk om de prijs-prestatieverhouding van de X2D te beoordelen vanwege de verschillende referentiepunten. Feit is dat de GFX 100S van Fujifilm dezelfde beeldprestaties levert voor tweederde van het geld en momenteel een betere autofocus heeft. Hij mist echter een centrale sluiter en zijn flitssynchronisatietijd is 1/125s, wat afhankelijk van de toepassing fataal of irrelevant is. Het is ook waar dat alleen al de esthetiek en het gevoel van de Hasselblad genoeg zijn om mij zin te geven om te fotograferen. Hoeveel is dat waard? Onmogelijk te zeggen.

Conclusie: een dure muze

De Hasselblad X2D is een camera voor kunstenaars en degenen die dat graag willen zijn. Het uitstekende ontwerp en de beperking tot het wezenlijke wekken het verlangen op om foto's te maken. De Zweedse fabrikant heeft bijna alle frustraties van het vorige model weggewerkt. Het X-Systeem is eindelijk in de moderne tijd aangekomen: Met de beeldstabilisator kan ik goed fotograferen zonder statief, zelfs bij weinig licht. De elektronische zoeker is groot en heeft een hoge resolutie, het interne geheugen is een welkome vernieuwing. Alleen het brandpunt en de werking ervan blijven zwakke punten. Hij stelt wel sneller scherp met de nieuwe V-lenzen en heeft hopelijk binnenkort gezichtsdetectie. Maar voor alles wat beweegt is de X2D gewoon de verkeerde camera.

De beeldkwaliteit is onberispelijk. De foto's van de middenformaat sensor barsten van de details, hebben tonnen dynamische bereikreserves en weinig ruis, zelfs bij hoge ISO-waarden. Dan zijn er de fantastische, natuurlijk ogende kleuren die ik bij de beeldontwikkeling nauwelijks hoef te manipuleren. Ook het laatste punt en de centrale sluiter onderscheiden de Hasselblad voor mij van Fujifilm's concurrent GFX 100S.

Al met al is de X2D gericht op een kleine doelgroep, maar wel een die er des te meer tevreden mee zou moeten zijn. Als je het niet erg vindt dat de camera een gat in je portemonnee brandt, kan ik hem aanbevelen voor toepassingen als landschaps-, product- of portretfotografie. Je krijgt een prachtige, compacte middenformaat camera met een compromisloze beeldkwaliteit die kan inspireren. Een dure muze.