"Avatar: De weg van het water": Denk je dat je alles gezien hebt? Denk nog eens na

Luca Fontana

13-12-2022

Vertaling: machinaal vertaald

Het is misschien niet het meest verwachte bioscoopspektakel van het jaar, maar zeker wel het mooiste: "Avatar: The Way of Water" is niet alleen een lust voor het oog, maar ontroerde me ook dieper dan welke film dan ook in lange tijd.

Eén ding vooraf: In deze recensie staan **geen spoilers.**Je leest alleen informatie die bekend is uit de trailers die al zijn uitgebracht.

"Ademhalen, Luca. Adem." Het is alsof een stem uit een vreemde wereld tot me spreekt. "Wakker worden," zegt ze zacht.

"Dat wil ik niet," antwoord ik. "Laat me nog even blijven, hier op Pandora, de vijfde maan van de gasreus Polyphemus. Laat me wat langer blijven hangen tussen de oude mensen van de zee. Met de machtige rotsen van de Drie Gebroeders, die de stormachtige zee trotseren. En door de Tulkun, reusachtige walvisachtige wezens die als nomaden van plaats naar plaats trekken. Alsjeblieft..."

Maar de stem - de werkelijkheid -, wordt ongeduldig. Plotseling gaat het licht aan, het verblindende licht brengt me terug naar de bioscoopzaal waar ik al lang vergeten was te zitten. De aftiteling rolt voor me: "Avatar: The Way of Water", het vervolg op "Avatar", is voorbij, en ik weet niet goed hoe ik moet verwoorden wat ik heb gezien.

Daarover gaat "Avatar: De Weg van het Water"

Toen de Sky People werden verslagen door Pandora's inheemse en dodelijke bos Na'vi volk, leek de vrede teruggekeerd: De mensen waren teruggekeerd naar de aarde. De tijd dat ze de verre maan hadden geëxploiteerd voor zijn waardevolle grondstoffen was voorbij. Dat dachten Jake Sully (Sam Worthington) en Neytiri (Zoe Saldana) tenminste. Samen stichten ze een gezin: twee jongens, een meisje en een geadopteerde dochter, Kiri (Sigourney Weaver). Alles was goed.

Meer dan tien jaar lang hield de vrede stand. Maar de aarde is stervende, en de mensheid heeft een nieuw thuis nodig. Met nieuwe technologieën, wapens en legers keren de hemelbewoners terug naar Pandora, meedogenlozer dan ooit. En met hen een doodgewaande oude vijand.

Terug naar huis, naar Pandora

Eén seconde. Dat is precies de tijd die regisseur James Cameron nodig heeft om mij en mijn hele mindset terug naar Pandora te krijgen. Toch was ik al lang vergeten hoe het voelde om in 2009 voor het eerst op weg te gaan naar die vreemde maar vertrouwde wereld. Intussen maakte ik me helemaal niet druk om de geplande vervolgen. Op een gegeven moment zeiden ze dat het eerste vervolg zou uitkomen 2014. Toen 2017. 2018. 2020. Toen kwam de pandemie.

Het leek alsof "Avatar" nooit was gebeurd. En als dat zo was, zouden de vervolgen veel te laat komen. De wereld is allang verder. Marvel en DC domineren de grote, visuele bioscoopspektakels - buiten superheldenbewerkingen is de massa nauwelijks meer voor het grote scherm te lokken.

Maar dan: die ene seconde.

Dacht ik ooit dat de aanblik van het Halleluja-gebergte me 13 jaar na het eerste deel nog steeds van mijn stuk kon brengen? Helemaal niet. Ik heb inmiddels toch al alles gezien wat me op het grote scherm zou kunnen verrassen.

En toch zit ik daar, me verwonderend over de machtige rotsmassa's die nog steeds majestueus boven het maanoppervlak zweven. Wortelstelsels, lianen en struikgewas woekeren en verbinden de rotsen met de bodemvegetatie. Op de achtergrond hoor ik het bekende muzikale thema, geschreven door de nu tragisch overleden filmcomponist James Horner - "Iknimaya - The Path to Heaven". Kippenvel. Het is alsof ik nooit ben weggeweest. Alsof het weer helemaal 2009 is. Alsof alle wonderen van de cinema nog voor me liggen.

Ik wil bijna huilen van geluk.

De regisseur en zijn visie

James Cameron's script - Cameron regisseert zijn films niet alleen, hij schrijft ze ook zelf - hapert niet. Avatar: The Way of Water heeft meer dan genoeg actie. Bovendien markeert de komst van de hemelbewoners het begin van een achtervolging die tot het einde doorgaat. Dat is knap: met een looptijd van 3 uur en 12 minuten lijkt de film misschien eindeloos lang. Maar juist omdat wij kijkers steeds precies begrijpen hoe de situatie op zijn eind loopt, kunnen we niet anders dan het verhaal geboeid volgen. Zelfs als het veel tijd kost om ons de nieuwe volkeren, culturen en personages uit te leggen.

Het is juist dat laatste dat loont. Ik zei dit al in de digitec Podcast over de Star Wars serie "Andor": Als je niet om personages geeft, kan er geen spanning zijn. Maar filmstudio's proberen altijd films in te korten die zogenaamd te lang zijn, omdat ze er niet op vertrouwen dat we langer dan twee uur geconcentreerd blijven. "Actie verkoopt", zeggen ze. Daarom zijn het vaak de rustige momenten waarin niet al te veel gebeurt, maar die de personages diepte geven, die het slachtoffer worden van de montageschaar. De spanning lijdt daar later onder.

Maar James Cameron is met "Titanic" en "Avatar" verantwoordelijk voor twee van de meest succesvolle bioscoopfilms aller tijden. Juist daarom is zijn naam al lang groot genoeg om te doen wat hij wil zonder dat de studio zich ermee bemoeit. Sony bouwde zelfs een compleet nieuwe filmcamera - het Venice Camera System - om "The Way of Water" op te nemen vanwege hem. Zoveel gewicht heeft zijn naam in de industrie. Geen wonder: het was ook "Avatar" dat in 2009 de eerste grote 3D-hausse in de bioscopen ontketende, die sindsdien weer is verstomd. Met de bijbehorende tickettoeslagen bracht het bioscoopexploitanten en studio's veel extra inkomsten. Dat is iets wat je niet vergeet.

Cameron maakte slim gebruik van zijn fool's licence. Te beginnen met een filmlengte die geen enkele studio ter wereld zomaar voorbij zou laten gaan. Zelfs Disney niet, die pas een paar jaar geleden 20th Century Fox kocht en daarmee de filmrechten van "Avatar". En toch is "The Way of Water" een half uur langer geworden dan zijn voorganger. Ook dat is een indicatie van Camerons aanzien. Deze extra tijd geïnvesteerd in het uitdiepen van Pandora's personages en mythologie loont. Vooral aan het eind, bij de grote confrontatie. Maak je geen zorgen, ik geef niets weg. Maar ik heb elke seconde ervan geleden - en genoten. Zo werkt spanning.

Het water, Camerons grote liefde

Maar wat kan een vervolg dat 13 jaar in de maak is mogelijk bieden? Nou, eigenlijk verrassend veel. Hoewel ik beter had moeten weten: Cameron zou Cameron niet zijn als hij zo lang had gesleuteld aan verhaal, camerasystemen, algoritmen en duiktraining voor zijn cast, om uiteindelijk "meer van hetzelfde" te bieden.

Om te zeggen: The Way of Water" vindt het verhalenwiel zeker niet opnieuw uit. Maar het biedt veel meer dan een duidelijk afkijken van "Pocahontas" en "Dancing with Wolves", zoals in het eerste deel. Vooral de familiedynamiek rond Jake, Neytiri en hun kinderen geven het vervolg een veel volwassener tintje. Het biedt zelfs een of twee verrassingen. Drama. En romantiek... tenminste een beetje.

Er zijn ook van die onderwaterwerelden. Oh jongen. Net toen ik na het eerste derde deel van de film het gevoel had dat ik misschien wel genoeg had van de prachtige maar uiteindelijk al bekende regenwouden van Pandora, verandert Cameron de regels. Of beter gezegd: de setting. Hoe dit in hemelsnaam uitsluitend op de computer is gemaakt, is mij een raadsel. Het water is te levendig. De kusten, de nevel en de stranden zijn te dromerig. De lichtbreking onder het oppervlak, of de vorm van het oppervlak als de personages er van onderaf naar kijken, is te realistisch. Plus de texturen van de rotsen en de kleurrijke koraalriffen. Maar bovenal de levendig uitziende zeedieren in al hun vormen en kleuren, terwijl ze elegant door de oceanen zwerven en geluiden maken als walvissen of dolfijnen. Alles barst zo van de liefde en aandacht voor details dat het bijna niet te geloven is.

"Wat is er mis met jou? Wanneer ben je zo sentimenteel geworden?", denk ik bij mezelf. Want voor de tweede keer dreigt de kracht van de beelden tranen van vreugde in mijn ogen te brengen.

Zonder twijfel: Technisch gezien is "The Way of Water" gewoonweg adembenemend, een bijna triomfantelijke prestatie van computereffecten, en dat in elk afzonderlijk shot. Dat de schoonheid van de zeeën me zo frontaal raakt, is echter het eerste aan de film dat me niet verrast. James Cameron's liefde voor water loopt immers door zijn hele carrière heen. Te beginnen met de fantasie-onderwaterthriller "The Abyss", via "Titanic" en zijn daaropvolgende diepe duiken naar de eerste "Avatar"-film.

We herinneren ons: misschien lag de grootste fascinatie van "Avatar" in zijn regenwouden. Vooral 's nachts veranderde alles wat daar leefde in een bioluminescent natuurspektakel uit de diepzee dat de wereld nog niet had gezien - alleen aan de oppervlakte.

Met "The Way of Water" moet Cameron een soort droom hebben vervuld, en het lijkt aanstekelijk. Hij en zijn creatieve team kregen ook geen financiële grenzen. 250 miljoen dollar is hoeveel de film naar verluidt heeft gekost, en je ziet ze stuk voor stuk: het voelt alsof 60 procent van de looptijd zich onder water afspeelt. Zo niet meer. In feite hebben Cameron en zijn special effects team jaren moeten werken om het motion and performance capture system geschikt te maken voor gebruik onder water. Dit was de enige manier om de prestaties van de acteurs over te brengen op een computerfiguur.

Conclusie: het mooiste spektakel van het jaar

"Avatar: The Way of Water" had veel dingen kunnen zijn. Herhalend. Ongeïnspireerd. Onnodig. Vooral als ik bedenk hoeveel tijd er verstreken is sinds het eerste deel. Een te lange pauze tussen films in dezelfde franchise heeft vaak een verlammend effect als het gaat om het reproduceren van de magie van de voorganger. De "Hobbit" trilogie is hierdoor al mislukt. Of nog erger: "Matrix: Wederopstanding".

James Cameron staat erom bekend dat hij notoir lange pauzes neemt tussen zijn films - er zat al twaalf jaar tussen "Titanic" en "Avatar" en zes tussen "Terminator 2" en "Titanic" (oké, hij maakte tussendoor ook nog de thriller "True Lies"). Maar Cameron zit nooit stil. Hij gebruikte de pauzes om de filmindustrie en haar technologische standaarden op peil te brengen. Dit was de enige manier waarop hij zijn visioenen kon realiseren.

Dit heeft "De Weg van het Water" duidelijk goed gedaan. Visueel is de film niet alleen het mooiste, maar vooral het mooiste filmspektakel dat ik ooit gezien heb. Als je het niet in de bioscoop bekijkt - indien mogelijk in 3D - is het je eigen schuld. Bovendien heeft het vervolg zelfs vooruitgang geboekt op narratief vlak en duikt het dieper in de mythologieën van Pandora dan ooit tevoren. In dit opzicht was het eerste deel nog wat pover. Maar ik vind dus dat "Avatar: The Way of Water" niet alleen aan mijn verwachtingen voldoet, maar ze zelfs overtreft. En sinds ik deze regels begon te schrijven, heeft maar één gedachte me echt beheerst:

Ik wil terug. Terug naar Pandora.

"Avatar: The Way of Water" draait vanaf 14 december in de bioscopen. Looptijd: 192 minuten. Leeftijd 12+.

Luca Fontana

Senior Editor

Luca.Fontana@digitecgalaxus.ch

Avonturen beleven en sporten in de natuur en mezelf pushen tot mijn hartslag mijn ritme wordt - dat is mijn comfortzone. Ik geniet ook van rustige momenten met een goed boek over gevaarlijke complotten en koningsmoordenaars. Soms raak ik meerdere minuten opgewonden van filmmuziek. Dit komt zeker door mijn passie voor cinema. Wat ik altijd al heb willen zeggen: "Mijn naam is Groot." meer

Deze artikelen kunnen je ook interesseren