Zonnebrandcrème? Hoe bescherm je jezelf tegen UV-stralen

De zomer komt eraan met zijn lange, zonnige dagen. Het is voedsel voor de ziel, maar niet per se voor je huid. Het is waar, je hebt de zon nodig om vitamine D aan te maken. In de winter raken je vitamine D voorraden leeg. In de lente en zomer worden ze aangevuld en bouwt je lichaamseigen huidbescherming langzaam weer op. Maar te veel buiten zijn in de UV-A en UV-B straling van de zon is echt belastend voor je huid. Het is dus belangrijk om je huid goed te beschermen tegen de zon.

Zomer vibes: bescherm jezelf tegen huidkanker

In een notendop is zonbescherming het voorkomen van kanker. En niet alleen in de zomer, maar het hele jaar door. UV-stralen bereiken je zelfs op bewolkte dagen, dringen de huid binnen en richten schade aan, vooral aan je genetisch materiaal. Reparatiecellen herstellen de schade meestal, zoals het Duitse Federale Bureau voor Stralingsbescherming (BfS) uitlegt.

Maar bij langdurige blootstelling en zonnebrand raken deze reparatiesystemen overbelast, waardoor het risico op huidkanker toeneemt. De Wereldgezondheidsorganisatie noemt UV-straling de belangrijkste risicofactor voor het ontstaan van huidkanker. Om je huid te beschermen is het niet genoeg om je in te smeren met zonnebrandcrème. Idealiter vermijd je de zon 's middags of draag je beschermende kleding.

Klimaatveranderingen verhogen ook het UV-risico, met zonnige en warme dagen die toenemen. Zoals de BfS rapporteert, leidt dit tot een toename in de blootstelling van mensen aan UV-stralen.Naast de vele feiten over bescherming tegen de zon, is er ook veel fictie. Zo is er bijvoorbeeld de mythe dat je interne bescherming tegen de zon kunt bereiken door bepaalde micronutriënten. Van bètacaroteen, een voorloper van vitamine A, wordt gezegd dat het de bruinende werking van de zon op de huid versnelt en de huid tegelijkertijd van binnenuit beschermt tegen UV-straling. Er is echter geen onderzoek dat dit effect heeft kunnen aantonen.

Lichte veroudering: rimpels en hyperpigmentatie door zonlicht

UV-straling versnelt ook de verouderingsprocessen van onze huid. Een recente studie onderzocht lichte veroudering bij jonge mannen tussen de 18 en 28 jaar en concludeerde dat, ongeacht de leeftijd, onbeschermde blootstelling aan de zon onder andere veranderingen in de structuur van de opperhuid veroorzaakt en schade toebrengt aan collageenvezels, die verantwoordelijk zijn voor de elasticiteit van de huid.

UV-straling veroorzaakt rimpels en hyperpigmentatie door zonlicht.

UV-stralen veroorzaken oxidatieve stress in de huid, wat verouderingsprocessen versnelt. Volgens studies worden met name UV-A-stralen met een langere golf ervan verdacht de pigmentatie van de huid te verhogen en zo de lichte veroudering te versnellen. Het onderzoek concludeert: "We kunnen stellen dat DNA-schade in de huid een van de belangrijkste gebeurtenissen is in fotoverouderingsprocessen."

Het is daarom een goed idee om de dagelijkse UV-index van Meteoschweiz te bekijken. Deze toont de UV-straling in heel Zwitserland samen met de aanbevolen bescherming.

Natuurlijke bescherming tegen de zon: moet je chemisch gaan of niet?

Zonnebrandcrème zou daarom 365 dagen per jaar deel moeten uitmaken van onze huidverzorgingsroutine. Maar de vraag "hoe" is een heel konijnenhol.

Stap één: pak alle halflege tubes zonnebrandcrème van je laatste zomervakantie en gooi ze in de prullenbak. In 2021 kwam een Frans-Amerikaanse studie tot een beangstigende conclusie. In conventionele zonnebrandcrèmes die vertrouwen op het chemische filter octocrylene, vormt zich namelijk na een jaar het kankerverwekkende molecuul benzofenon. Blijf dus weg van zonnebrandcrèmes met dit ingrediënt. In zonnebrandcrèmes die onder de paraplu van natuurlijke cosmetica vallen, hoef je niet bang te zijn voor deze molecule.

Over natuurlijke cosmetica gesproken, de beste keuze voor zowel je huid als het milieu zijn niet-synthetische zonnebrandcrèmes - met andere woorden, minerale zonnebrandcrèmes die werken met fysische filters. Maar zelfs deze producten zijn niet zonder problemen. Ze vertrouwen op nanodeeltjes die UV-licht reflecteren, met name titaniumdioxide (een minerale kleurstof) en zinkoxide (een chemische verbinding van zink en zuurstof). Hier zit het addertje onder het gras: titaniumdioxide in de vorm van nanodeeltjes raakte een paar jaar geleden in opspraak nadat dierstudies kankerverwekkende effecten hadden aangetoond. De aantijgingen betreffen titaniumdioxide als voedseladditief, dat tot 2022 was goedgekeurd in producten als mayonaise, glazuur en kauwgom. Vorig jaar werd er echter een EU-breed verbod op titaniumdioxide in voedsel ingevoerd, niet in de laatste plaats omdat het herhaaldelijk als verontrustend was geclassificeerd in studies.

Hoewel dit verbod momenteel niet geldt voor cosmetica en geneesmiddelen. Als je toch liever nanodeeltjes in je zonnebrandcrème wilt vermijden, kijk dan uit naar "titaniumdioxide", de afkorting "CI 77891" of "nano" in de ingrediënten.

Over ingrediënten gesproken, zorg ervoor dat je een zonnebrandmiddel kiest met een UV-A-filter op het etiket. De Europese Commissie beveelt aan dat een derde van de UV-filters in een zonnebrandcrème de huid uitsluitend tegen UV-A-stralen moet beschermen. Als je zonnebrandcrème het gestandaardiseerde UV-A label op de verpakking heeft, bevat het de aanbevolen derde.

Zonnebrandcrème correct aanbrengen - en fouten vermijden

Je denkt misschien dat zonnebrandcrème aanbrengen een no-brainer is, maar er komt meer bij kijken. Hier lees je waar je op moet letten voor een optimale UV-bescherming:

Fout #1: een te lage SPF gebruiken

Je hebt waarschijnlijk wel eens gehoord van de zonnebeschermingsfactor, of SPF,, maar je weet misschien niet hoe het eigenlijk werkt. De vuistregel is dat hoe hoger de SPF, hoe meer UV-stralen uit het zonlicht worden gefilterd. Als je SPF 15 gebruikt, bereikt ongeveer zeven procent van de UV-stralen de huid; met SPF 30 ongeveer de helft.

De clou: vanaf hier neemt de bescherming niet meer lineair toe met de SPF - je kunt daar meer over lezen in dit interview met twee cosmetisch chemici. Met andere woorden, SPF 100 is niet twee keer zo effectief als SPF 50.

Je moet de zonbeschermingsfactor ook kiezen op basis van je huidtype. Ieders huid heeft een bepaalde mate van zelfbescherming, waardoor je enige tijd onbeschermd in de zon kunt doorbrengen. Voor lichte huidtypes is dit meestal beperkt tot slechts tien minuten. SPF verlengt deze tijd. De BfS geeft de volgende vuistregel: als de eigen bescherming van je huid tien minuten is en je SPF 20 gebruikt, kun je ongeveer 200 minuten (10 × 20) in de zon blijven zonder te verbranden.

Het BfS benadrukt echter dat dit een theoretische berekening is en stelt verder: "Zonnebrandcrèmes mogen daarom nooit worden gebruikt om de tijd die je in de zon doorbrengt willekeurig te verlengen. Niet meer dan 60% van de theoretische beschermingstijd op basis van de zonbeschermingsfactor mag worden gebruikt."

Voor ons voorbeeld hierboven betekent dit dat je niet langer dan 120 minuten in de zon zou moeten zitten, zelfs niet met zonnebrandcrème. Los van de wiskunde is een hogere SPF altijd beter dan een lagere, ongeacht je huidtype. In Midden-Europa doe je het goed met SPF 50+.

Fout #2: te weinig zonnebrandcrème gebruiken

Als je niet genoeg zonnebrandcrème gebruikt, zal een hoge SPF je niet redden. Om precies te zijn: om de SPF te bereiken die op de verpakking staat, raadt het BfS aan om twee milligram zonnebrandcrème per vierkante centimeter huid aan te brengen. Voor een volwassene is dat ongeveer vier flinke eetlepels voor het hele lichaam.

Om dit in de juiste context te plaatsen: met een gewone tube van 200 milliliter kun je ongeveer vijf keer smeren. Het is dus een goed idee om meer dan één tube in te pakken voor je volgende uitstapje.

Fout #3: zonnebrandcrème alleen op "probleemgebieden" aanbrengen

Veel mensen smeren alleen zonnebrandcrème op de lichaamsdelen die bijzonder gevoelig lijken voor zonnebrand, zoals de neus en de schouders. In feite moet je je hele lichaam beschermen tegen UV-stralen - zelfs lichaamsdelen die in eerste instantie absurd lijken.

Vergeet niet je kruin van je hoofd, je lippen, oren, handen en voeten (inclusief je voetzolen) in te smeren met crème, evenals de huid onder de randen van je badpak.

Fout #4: bescherming verhogen door vaak opnieuw zonnebrandcrème aan te brengen

Als je je vaak opnieuw insmeert met zonnebrandcrème, kun je langer in de zon blijven, toch? Helaas niet helemaal. Het opnieuw aanbrengen van zonnebrandcrème houdt alleen de bescherming op peil, maar verlengt niet de tijd die je in de zon kunt doorbrengen. De beschermlaag wordt er niet sterker door en gaat ook niet langer mee.

Dat wil niet zeggen dat het niet belangrijk is om zonnebrandcrème opnieuw aan te brengen. Dat is het wel, vooral na het zwemmen, zweten of als je je insmeert door veelvuldig van kleding te wisselen. Opnieuw insmeren vult de plekken op waar de zonnebrandcrème is weggesmeerd. Maar het verlengt niet de berekende beschermingstijd, die voor de hele dag wordt gerekend. Het opnieuw aanbrengen van zonnebrandcrème is dus niet zozeer een fout als wel een poging om een effect te bereiken dat niet haalbaar is.

Fout #5: de verkeerde aftersunverzorging gebruiken

Soms kun je, ondanks alle zorg, toch roodheid of zonnebrand krijgen. Producten voor na de zon zijn bedoeld om de huid te verkoelen en te hydrateren.

Een populair natuurlijk middel is aloë vera. De gel die uit de plant wordt gehaald bevat voornamelijk water, een dozijn vitamines, belangrijke enzymen en aminozuren - maar het is twijfelachtig of het de huid echt helpt als after-sun verzorging. Een vergelijkende studie onderzocht het mogelijke ontstekingsremmende effect van aloë vera - wat kan verklaren waarom in een andere studie tweede- en derdegraads brandwonden behandeld met aloë vera sneller genazen. Andere onderzoeken vonden echter geen verschil tussen het gebruik van aloë vera en een placebo.

Eén ding is zeker: geen enkele aftersunverzorging kan de huidschade van zonnebrand genezen. Wat het wel kan doen is de huid ondersteunen door te zorgen voor voldoende vocht. Je moet kiezen voor producten die snel in de huid trekken, dat wil zeggen producten met een hoog watergehalte in plaats van een hoog vetgehalte. Oliën en vetten zijn te rijk voor aftersunverzorging; ze verhinderen de uitwisseling van vocht in de huid. Blijf bovendien uit de buurt van producten met geurstoffen en conserveringsmiddelen. Uit een evaluatie van Duits consumententijdschrift ÖkoTest (link in het Duits) bleek dat dit geldt voor veel klassieke merken.

Als je het zekere voor het onzekere wilt nemen, kun je het ideale verzorgingsproduct voor je huid thuis maken. Kwark of yoghurt is vaak al genoeg om een rode of licht door de zon verbrande huid te kalmeren.

Belangrijk: als je huid ernstiger verbrand is met blaren of open wonden, blijf dan weg van zuivelproducten als aftersunverzorging! De bacteriën kunnen de wond binnendringen en tot een infectie leiden. Als je ernstig verbrand bent, behandel het dan niet zelf - zoek een arts.