Vers, veilig, schoon: het belang van hygiëne in de koelkast

Ondanks het glanzende chroom of de nonchalante retro-uitstraling van sommige apparaten, is de koelkast vaak veel minder cool dan verwacht. Tenminste wat betreft de hygiëne die er heerst: in plaats van een tempel van frisheid is het op veel plaatsen eerder een verborgen biotoop voor micro-organismen van allerlei aard. Dat komt ook doordat de plek waar het eten wordt gekoeld te vaak alleen van een afstandje een schoonmaakdoekje of sponsje kan zien.

Volgens deze studie uit 2020 creëert het "einde van de voedselvoorzieningsketen" (aka: een koelkast) vaak "gunstige omstandigheden voor voedselinfecties". De redenen hiervoor zijn inconsistente temperaturen binnen in combinatie met een slechte verdeling van voedsel in de koelkast en - je raadt het al - onsystematische of zelfs afwezige reinigingsstrategieën. Ziek door de koelkast? Beter van niet.

Meer ziektekiemen leven in de koelkast dan op de wc

Onderzoekers hebben ook in andere onderzoeken de vuilste hotspots in huis geïdentificeerd: Er zijn aanzienlijk meer bacteriën in de koelkast dan op de toiletpot.

Concreet gaan schattingen zoals die van microbioloog en huishoudhygiënedeskundige Markus Egert van de Universiteit Furtwangen uit van de volgende walgelijke status quo: Een koelkast herbergt - als het voedsel niet goed is opgeborgen - miljoenen tot honderden miljoenen ziektekiemen per vierkante centimeter.

Ter vergelijking: een toiletbril herbergt tussen de tien en honderd kiemen per vierkante centimeter. (Alleen gebruikte afwassponsjes zijn nog viezer, met gemiddeld tot 50 miljard (!) bacteriën per kubieke centimeter spons...)

Als de koelkast overvol is en een temperatuur van zeven graden Celsius overschrijdt, biedt dit ideale omstandigheden voor bacteriën om zich snel te vermenigvuldigen, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie WHO. Een groot Verenigd Amerikaans onderzoek door de National Sanitation Foundation uit 2013 onthulde wat er allemaal in je koelkast kan ronddartelen: Salmonella-, listeria-, gist-, schimmel- en E. coli-bacteriën werden aangetroffen in de groente- en vleesvakken van de geteste koelkasten.

Voorzichtige koelkasthygiëne is daarom geen overbodige luxe, maar een noodzaak om gezondheidsrisico's te voorkomen. Je kunt niet om een regelmatig schoonmaakritueel heen waarbij de koelkast wordt geleegd, voedsel tijdelijk wordt opgeborgen en alle oppervlakken grondig worden gereinigd.

De koelkast schoonmaken: hoe doe je het goed

Hygiëne-experts raden aan om de koelkast elke vier tot zes weken schoon te maken. Gebruik een mengsel van afwasmiddel en heet water (azijnwater is ook een optie) om de compartimenten en schappen schoon te maken. Vergeet de afdichtingen niet. Wattenstaafjes zijn een praktisch hulpmiddel voor moeilijk bereikbare plekken zoals afvoerkanalen - je kunt het vuil daar meestal zien door donkere verkleuring en kunt het eruit schrapen en wegvegen met een doek.

Leeg eerst de koelkast en gooi tegelijkertijd verlopen of oud voedsel weg. Je kunt het voedsel dat nog wel houdbaar is tijdelijk bij ons op voorraad bewaren in een koeltas. Haal dan de stekker van de koelkast uit het stopcontact en verwijder alle lades, schappen en vakken. Een tip voor het vriesvak: een kom heet water of het ijs bestrooien met zout helpt om het ontdooien te versnellen.

Maak vervolgens de binnenkant van boven tot onder schoon met heet water en afwasmiddel en, zoals gezegd, zorg ervoor dat je het afvoerkanaal en de rubberen afdichtingen goed schoonmaakt. Vergeet niet de buitenkant en vooral de handgrepen schoon te maken, want die zijn meestal vervuild door vuile handen. Omdat keukensponsjes zoals beschreven een echte kiemspinner zijn, gebruik je altijd een nieuwe - of schoonmaakdoekjes die je na het schoonmaken op 60 graden Celsius wast. Veeg daarna alles droog met een schone handdoek, sluit de koelkast weer aan op het lichtnet en zet hem weg.

Houd alles netjes: Wat hoort waar in de koelkast

Hoe je je koelkast vult bepaalt de houdbaarheid van je eten - en hoe schoon je koelkast blijft. De onderste plank, meestal de glazen plank, is met 2 tot 4 graden de koudste plek en is ideaal voor verse vis, vlees en veganistische alternatieven.

Het midden van de koelkast, rond de 4 tot 6 graden, is geschikt voor zuivelproducten en worst, die je het beste in luchtdichte bakjes kunt bewaren. Bereid voedsel gaat bovenin, terwijl sappen, eieren en sauzen zoals ketchup, mosterd of mayonaise in de deurvakken thuishoren.

Mijn collega Maike heeft hier uitgelegd hoe je je koelkast het beste opgeruimd houdt:

Niet alle groenten hoeven in de koelkast bewaard te worden; tomaten en komkommers bewaar je het liefst buiten, terwijl sla het beste in een vochtige doek in de groentelade bewaard kan worden. Aardappelen, uien en knoflook blijven vers in een donkere voorraadkast. Etenswaren die geopend zijn moeten gelabeld worden om het overzicht te bewaren.

Het NSF-onderzoek uit de VS benadrukt dat kant-en-klare en ongewassen producten altijd gescheiden moeten worden om kruisbesmetting te voorkomen.Bewaar rauw vlees, gevogelte en zeevruchten altijd apart van alle andere voedingsmiddelen - en bewaar ze zo dat er geen rauwe sappen op de andere voedingsmiddelen druppelen.

Wat te doen voor een goede geur

Om onaangename geurtjes in de koelkast te voorkomen, kunnen verschillende huismiddeltjes helpen. Een bakje koffiepoeder absorbeert bijvoorbeeld effectief geurtjes. Als alternatief kan een halve appel of een halve citroen besprenkeld worden met een beetje zuiveringszout of een zuiveringszoutoplossing (1 tot 2 eetlepels zuiveringszout op 1 liter water) in een schaaltje kan zorgen voor een frisse geur. Let op: Als de geur aanhoudt, ga dan op zoek naar bedorven voedsel. Een rotte citroen kan bijvoorbeeld wekenlang ongemerkt in een schimmelmonster veranderen. Des te meer reden om de koelkast niet alleen schoon, maar ook opgeruimd te houden.