Kunstdruk - Deel 3: Papier

De papierkeuze is een van de belangrijkste beslissingen bij het afdrukken van beeldende kunst. Het medium bepaalt hoe je afbeelding eruit ziet - zowel esthetisch als haptisch. En een afdruk op papier van hoge kwaliteit kun je over 50 jaar nog steeds aan je kleinkinderen laten zien. Het zal er nog net zo uitzien als op de eerste dag. De foto van de goedkope aanbieder zal allang vervaagd zijn.

Wat is goed papier? Welke verschillende soorten zijn er? Welk papier is waarvoor geschikt? Deze vragen worden beantwoord in het derde en laatste deel van mijn serie. Als je deel één of twee hebt gemist, kun je die hier vinden:

Wat maakt goed papier

Als dit de eerste keer is dat je fine art papier gebruikt, krab je je misschien achter de oren: waarom zou je 5 frank uitgeven aan een vel A3 van Hahnemühle? Een afzetterij! Canon biedt fotopapier in hetzelfde formaat voor 50 cent per stuk!

Er zijn goede redenen voor de tien keer zo hoge prijs: goedkoop "fotopapier" wordt in massa geproduceerd. Ze bestaan meestal uit ligninehoudende cellulose, een polyethyleenfilm en een dragercoating. De helderwitte kleur wordt bereikt met goedkope optische witmakers. Het probleem is dat de lignine en de witmakers snel vergelen onder UV-licht. De coatings vergaan na verloop van tijd. Een foto op goedkoop papier zal daarom na een paar jaar bij daglicht verkleuren. De oppervlakken kunnen ook maar een beperkte kleurruimte reproduceren.

Fijn kunstpapier daarentegen is gemaakt van katoen of alfacellulose. Sinds enkele jaren zijn er ook varianten gemaakt van bamboe, hennep, agave of suikerriet. Al deze materialen hebben iets gemeen: ze zijn lignine- en zuurvrij. In hun natuurlijke staat hebben ze een mat oppervlak en een licht gelige kleur. Omdat dit niet geschikt is voor alle motieven, zijn er ook licht wit en glanzend fine art papier. In de inktontvangende laag wordt bariumsulfaat gebruikt. Dit is chemisch stabiel en extreem lichtecht.

De uitgebreide materialen betekenen: Het papier vergeelt niet of heel langzaam. In de regel treden kleurverschuivingen in de inkt het eerst op. Volgens het onderzoeksinstituut "Wilhelm Research" blijft een tentoongestelde afdruk op goed papier onder glas minstens 60 jaar kleurecht. Beschermd tegen licht meer dan 200 jaar.

Fine art papier voldoet naast duurzaamheid nog aan andere criteria:

• Ze kunnen een breed scala aan kleuren weergeven
• Ze maken een hoge kleurdichtheid mogelijk, vooral een goed zwartniveau.
• Ze kunnen veel inkt opnemen met een scherpe scheiding.
• De inkt loopt niet door en is niet zichtbaar op de achterkant.
• De papieren zijn ondoorzichtig.
• De kwaliteit van het papier is consistent.

De productie van dergelijke papieren is complex en moeilijk. De Duitse marktleider Hahnemühle produceert al sinds 1584 in Duitsland. De Europese productielocatie is een van de redenen waarom het papier iets duurder is dan dat van Canon en Epson. Maar de meerprijs is het waard, zoals je zo zult zien.

De papiersoorten op een rij

Fine art papier kan op vier manieren worden onderscheiden:

1. Coating: Glanzende coatings brengen kleuren en contrasten sterker naar voren. Zwart is zwart. Maar glanzend papier reflecteert meer. De reflecties kunnen afleiden, afhankelijk van de plaats waar je kijkt. Mat papier heeft dit probleem niet. Het ziet er eleganter en meer ingetogen uit. De kleuren "knallen" echter minder en zwart lijkt meer op donkergrijs. De middenweg wordt gevormd door "semi-glanzend" of "satijnachtig" papier.
2. Textuur: De meeste papiersoorten hebben een glad of bijna glad oppervlak. Dit is een goede keuze voor de meeste ontwerpen. Er zijn echter ook papiersoorten met verschillende texturen die een artistiek tintje aan een afbeelding kunnen geven. Bedenk goed of dit bij je past. Een sterke textuur kan ook afleiden. Het wordt geaccentueerd als het licht van de zijkant op de afbeelding valt als je ernaar kijkt.
3. Kleur: De mate van witheid bepaalt de kleur van neutrale grijstinten. Een "wit" of "licht wit" papier is geschikt voor de meeste toepassingen. Als je je foto's een warme, natuurlijke kleurtoon wilt geven, ga dan voor "natuurlijk wit". Dit kan aantrekkelijk zijn, zelfs voor zwart-witfoto's.
4. Gewicht: Normaal kopieerpapier weegt 80 g/m². Papier voor fijne kunst is aanzienlijk zwaarder. De meeste wegen tussen de 150 en 350 g/m². Sommige zijn verkrijgbaar in verschillende gramgewichten. Dik papier is duurder en moet via een platte invoer in de printer worden ingevoerd. Daar staat tegenover dat ze imposanter in de hand liggen - een populair effect voor een portfoliodoos.

10 papieren in een korte test

Voor mijn serie heb ik verschillende papiersoorten gekocht - van de twee printerfabrikanten Canon en Epson en van Hahnemühle. Ik heb een glanzend, een glad mat en een mat papier met structuur uitgeprobeerd. En als bonus een exotisch papier gemaakt van bamboe. Ik heb geen wetenschappelijke testmethode. Daarom zijn de volgende indrukken volledig subjectief.

Hahnemühle FineArt Baryta is een van mijn favorieten in deze serie. Het is een helderwit papier van alfacellulose - glanzend, maar niet hoogglanzend. Er is nog wat textuur zichtbaar onder de bariumsulfaat coating, maar niet te veel. Dankzij de helderwitte tint is de kleurweergave uitstekend en ziet zwart er ook rijk uit. Een geweldig allround papier waarop bijna elk motief er goed uitziet.

Epsons Traditional Photo Paper heeft een vergelijkbare glans als FineArt Baryta. De oppervlaktestructuur is echter gladder. Op sommige kopieën zie ik webachtige patronen die me een beetje storen. En hoewel het papier net zo reflecterend is als Hahnemühle, lijken de contrasten doffer. Dit is niet optimaal voor krachtige afbeeldingen die moeten opvallen. Over het algemeen is het geen slecht papier, maar ik ben niet helemaal overtuigd. Daar is het goedkoper voor.

Het Canon Photo Paper Pro Platinum kost de helft minder dan het Hahnemühle FineArt Baryta. Helaas ziet het er ook goedkoop uit. Het oppervlak heeft geen textuur en glanst als een spiegel. Ondanks het relatief hoge gewicht van 300 g/m² voelt het papier te zacht aan en kromt het onregelmatig. Ik kan geen informatie vinden over de ingrediënten. Canon heeft het alleen over "verhoogde weerstand tegen vervagen". Wat dat ook moge betekenen. Ik kan dit papier daarom niet aanbevelen.

Onder de matte papiersoorten is Hahnemühle Photo Rag een eenvoudige klassieker. Je kunt het in verschillende gramgewichten kopen, 308 g/m² is een goede middenweg. Het katoenen papier heeft een heel subtiele textuur met een mooi gevoel. Het is wit, maar niet helder wit. Zoals bij alle matte papiersoorten is de weergave van zwart slechter dan bij glanzende papiersoorten. Er zijn echter geen vervelende reflecties. Ik vind de Photo Rag erg mooi. Het dringt zich niet op de voorgrond, maar is toch duidelijk herkenbaar als een fine art papier.

De Epson Velvet Fine Art is ook gemaakt van katoen met een inkjetcoating die een goede kleurweergave mogelijk maakt. Het heeft meer structuur en is iets lichter van kleur dan de Hahnemühle Photo Rag. Ik vind het oppervlak niet mooi. Het lijkt op sinaasappelschil en is te regelmatig voor mij. Tegelijkertijd is de textuur niet uitgesproken genoeg voor mij om het bewust als effect te gebruiken. Het papier is dus vis noch gevogelte en ik zou de voorkeur geven aan andere papiersoorten.

Van Canon heb ik eerst het goedkope Photo Paper Pro Premium Matte getest. Het bevalt me beter dan de glanzende Platinum versie. Hoewel het oppervlak ook hier vrijwel helemaal glad is, vind ik dit minder een probleem met een mat papier. Een negatief punt is wel dat het papier licht transparant is. Dit is geen probleem op een witte achtergrond in een lijst, maar wel in een portfoliodoos. De kleurtoon is nog warmer dan die van Photo Rag. Er is geen informatie over duurzaamheid. Voor budgetafdrukken die niet eeuwig mee hoeven te gaan, is Photo Paper Pro Premium Matte geen slechte keuze.

De Hahnemühle Bamboo vertegenwoordigt de papiersoorten gemaakt van exotische materialen in het testveld. Het bestaat voor 90 procent uit bamboevezels en voor 10 procent uit katoen. Omdat Bamboo geen optische witmakers bevat, is het zeer goed bestand tegen veroudering. Het heeft een zeer warme kleurtoon die niet bij alle foto's past. De textuur van het oppervlak is ook vrij opvallend. Persoonlijk geef ik de voorkeur aan de Hahnemühle Photo Rag. Qua kwaliteit doet de Bamboo echter niet onder.

Met de Epson Fine Art Cotton Textured Bright begin ik aan de meer gestructureerde papiersoorten. Ze zijn geschikt als je bewust een artistieke look nastreeft. De Fine Art Cotton Textured past echter niet bij mij persoonlijk. Om dezelfde reden als bij de Velvet Fine Art: de textuur is veel te regelmatig. Het ziet er kunstmatig uit - en dat is het waarschijnlijk ook. Ik denk dat het papier daar vrij duur voor is. Zelfs de goede kleurweergave op het heldere wit verandert daar niets aan.

De Canon Premium Fine Art Rough mislukt ook omdat de textuur te regelmatig is. Het reliëf is meer uitgesproken dan bij het gestructureerde papier van Epson - en te ongelijkmatig voor mij. Jammer, want het gevoel en de kleurweergave zijn goed. Ik zou waarschijnlijk de gladde versie van hetzelfde papier willen. Net als de ruwe versie is het gemaakt van 100 procent katoen.

Ook nu ben ik weer heel blij met Hahnemühle: De Museum Etching met een gramsgewicht van 350 g/m² voelt aan als dun karton. Het is volledig gemaakt van katoen zonder optische witmakers. De textuur is duidelijk zichtbaar, maar ziet er natuurlijk en niet opdringerig uit. Ik zou Museum Etching omschrijven als een intensieve versie van Photo Rag. Het past niet bij elk motief, deels vanwege de natuurlijke witte kleur. Maar subtiele landschappen of portretten zien eruit als schilderijen.

Conclusie: goed papier is de moeite waard

Als je de moeite neemt om kunstwerken af te drukken, beknibbel dan niet op papier. Op zichzelf beschouwd zien de meeste papiersoorten in dit artikel er hoogwaardig uit. In een directe vergelijking springt de eersteklas fabrikant Hahnemühle er echter duidelijk uit. Het traditionele Duitse bedrijf doet veel moeite om zijn papier zo goed mogelijk bestand te maken tegen veroudering. In tegenstelling tot Canon en Epson zijn de componenten van de media altijd volledig transparant. Dit schept vertrouwen.

Niet alleen dat: Hahnemühle papier ziet er gewoon beter uit. Ze voelen uitstekend aan en hebben een natuurlijke textuur. Vooral op dat laatste punt kunnen Canon en Epson niet eens bijbenen. Bij de papieren in dit artikel ziet de textuur er in ieder geval kunstmatig uit - onnatuurlijk glad of opdringerig geprononceerd en regelmatig. Van de twee printerfabrikanten zou ik het beste gewoon mat papier aanraden, zoals het Canon Photo Paper Pro Premium Matte of het Epson Enhanced Matte. Ze zijn niet geschikt voor archiveringsdoeleinden, maar wel goedkoop. En natuurlijk zijn er nog andere papierfabrikanten die ik hier niet getest heb.

Het soort papier is een kwestie van smaak: wil je dat de afbeeldingen eruit springen? Ga dan voor een glanzend medium. Matte papiersoorten kunnen minder goed contrasten laten zien. Veel mensen vinden ze echter eleganter. Gestructureerde versies zijn geschikt, afhankelijk van het motief. Ze zien er ongewoon uit - maar kunnen ook afleiden. Met testpakketten zoals deze kun je verschillende texturen uitproberen zonder honderden franken of euro's uit te geven.

Dit brengt me aan het einde van deze serie. Het zou je een beetje inzicht moeten geven in de complexe, dure maar ook mooie wereld van kunstdruk. De artikelen zijn slechts een tipje van de sluier. Als je geïnteresseerd bent in het thema, raad ik je aan het magazine "Fine Art Printer" te lezen - natuurlijk in gedrukte vorm.